Ég man vel undirbúninginn að stofnun félagsins. Aðeins nokkrum dögum áður hafði Valtýr Sigurðsson (þá forstjóri fangelsismálastofnunar) haft samband á Litla-Hraun og beðið um að stofnað yrði félag sem hann gæti átt formlegt samstarf við, til að vinna að og bættum aðstæðum fanga á Íslandi. Valtýr gékk vaskur til verks og það stóð ekki á honum að gera breytingar. Hann hlustaði og breytti oft úreldum reglum.
Samvinnan smitaði út frá sér og kveikti neista í föngum. Andrúmsloftið varð betra en áður hafði verið. Breytingar urðu á lagaumhverfi og hlustað á sjónarmið fanga og aðstandenda okkar, enda starfrækt sérstakt félag aðstandenda. Það hafði ekki verið mikið hlustað á sjónarmið fanga og aðstandenda fyrir þennan tíma. Er mér minnisstætt prófkjör Sjálfstæðisflokksins, en Sólveig Pétursdóttir hafði verið dómsmálaráðherra, og vorum við allt annað en sáttir við áhugaleysi ráðherra á málaflokknum. Send var út hvatning um skráningu í flokkinn, mætingu í prófkjör og útstrikun ráðherrans. Í ljós kom að fjöldinn sem hafði strikað út ráðherrann var svo mikill að hún færðist niður á lista og inn kom Björn Bjarnason. Það má nú svo deila um það hvort hann hafi haft meiri áhuga á málaflokknum , en hann skipaði þó Valtý sem forstjóra fangelsismálastofnunar sem leiddi til mikilla framfara í málaflokknum. Þarna sáum við mikilvægi samstöðunnar. Öðruvísi fáum við ekki hlutum breytt. Undanfarin ár hef ég átt marga uppbyggilega fundi hér á Akureyri. Ber þar að nefna fund minn með umboðsmanni Alþingis, umboðsmanni höfuðborgarbúa og framkvæmdastjóra ADHD samtakanna. Áformaðir eru fundir með innaríkisráðherra, borgarstjóranum í Reykjavík og Rauða Krossi Íslands. Eftir mikla umfjöllun á þingi og í fjölmiðlum var loks tryggð að nýju 100% stöðugildi námsráðgjafa í fangelsunum. Einnig er nú greitt að nýju fyrir skólabækur allra, en ekki bara sumra. Þá fékk ég nýverið mjög jákvæð viðbrögð frá skólasamfélaginu varðandi fyrirspurn um möguleika fanga til samningsbundins iðnnáms og náms á grunndeildarstigi verknámsskóla. Eins og oft áður stendur einungis upp á fangelsismálastofnun að efna til samstarfsins. Gífurleg vinna hefur verið lögð í að gera athugasemdir við hin ýmsu lagafrumvörp, lagðar hafa verið fram ítarlegar tillögur um framgang og betrun í fangelsiskerfinu, auk þess sem við höfum unnið að tillögum um nám og störf í fangelsunum um land allt. Draumurinn er að upp verði tekin stefna í fangelsismálum sem byggir á betrun, í stað þeirrar úreldu refsistefnu sem verið hefur við lýði á Íslandi. Það framvarp sem á að leggja fram á Alþingi á næstunni er engin breyting á hinu úrelda kerfi og stendur von mín enn til þess að það verði lagt til hliðar – og unnið verði lagafrumvarp sem byggir á þeirri betrunarhugmynd sem löndin sem við berum okkur saman við hafa tekið upp, með ótvíræðum árangri. Í dag og á morgun einbeitum við okkur að hátíðarhöldum vegna afmælisins, en horfum jafnframt til baka og þökkum fyrir það sem vel hefur verið gert. Það er enda með miklu þakklæti sem Afstaða veitir í dag fjórum einstaklinum viðurkenningu fyrir störf sín að málefnum fanga. Þeir eru: GUNNAR SVAVARSSON, verkfræðingur fyrir störf að íþróttamálum fanga. HREINN S. HÁKONARSON, fangaprestur fyrir stuðning við aðstandendur fanga. INGIS INGASON, fv. kennslustjóri fyrir störf að menntamálum fanga. ÞÓRIR HÁKONARSON, framkvæmdastjóri KSÍ fyrir störf að íþróttamálum fanga. Til hamingju með afmælið! Guðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Fyrir skemmstu var forstjóri fangelsismálastofnunar spurður að því hvort það væri ekki hagkvæmt að senda fanga til afplánunar Í Hollandi. Hollensk fangelsi hafa verið að tæmast (sem hefði auðvitað átt að vera umfjöllunarefnið) og hafa því tekið við föngum frá Belgíu, enda stutt á milli landa og flæmska töluð í báðum löndum.
Hins vegar hafa Norðmenn ákveðið að senda til Hollands erlenda fanga, sem vísa á úr landi, og hafa ekki fjölskyldutengsl við Noreg. Það er nefnilega lykilatriði: að reynt sé að viðhalda fjölskyldutengslum og því er m.a. kveðið á um í íslenskum lögum, að dómþoli skuli afplána sem næst heimahögum þannig að hann geti fengið reglulegar heimsóknir á erfiðum tímum. Það ræður enda oftast ákvörðun dómþola sem hljóta dóma erlendis, að þeir vilja snúa heim til að vera nálægt vinum og vandamönnum – óháð aðbúnaði. Í viðtali við forstjóra fangelsismálastofnunar í Speglinum á RÚV í gær sagði hann ástæðuna fyrir því að dómþolar vildu afplána hér á landi vera: "[…] að aðbúnaður í fangelsum hér er ágætur og að menn vilja almennt afplána nálægt sínum ástvinum og ættingjum.“ En hver er kjarni málsins? Aðbúnaðurinn skiptir auðvitað máli, en jafnvel enn meiru máli skiptir að fangelsisvist hafi innihald og að allt frá fyrsta degi sé hafinn undirbúningur að endurkomu einstaklingsins í samfélagið. Það er hins vegar ekki gert hér á landi, jafnvel þó kveðið sé á um í lögum að gerð skuli meðferðar- og vistunaráætlun þegar dómþoli kemur í afplánun. Svörin sem Afstaða hefur fengið, þegar gerðar eru athugasemdir við að ekki sé gerð meðferðar- og vistunaráætlun, er að það sé ekki hægt hér á landi. Stundum halda Íslendingar að þeir séu svo sér á báti, en reyndin er oftast sú að ekki er verið að finna upp hjólið hér á landi. Sannleikurinn er nefnilega sá að aðbúnaður skiptir svo litlu máli miðað við þann ótvíræða árangur sem norræn betrunarstefna hefur gefið af sér og sýnt hefur verið fram á með rannsóknum á eftirfylgni að ber ótvíræðan árangur. Með þessari nálgun sinni hefur Norðurlöndunum tekist að lækkað endurkomutíðni í fangelsi og þannig jafnframt fækkað brotaþolum og þeim kostnaði sem hlýst af því að frelsissvipta fólk. En meðan horft er framhjá aðalatriðunum er áfram haldið framkvæmdum við byggingu 'kjötgeymslunnar' á Hólmsheiði og velt fyrir sér hvort það sé ekki 'hagkvæmt' að senda íslenska dómþola til afplánunar í Hollandi? Af hverju eru fangelsin í Hollandi að tæmast? Af hverju er verið að loka fangelsum í Svíþjóð? Er ekki einhver til í að spyrja spurninga sem skipta raunverulega máli!!! ritstjorn@afstada.is |
höfundarGuðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Afstöðu bloggar, ásamt öðrum talsmönnum fanga, um málefni fanga og betrun. formadur@afstada.is pistlasafn
January 2024
|