Upp komst um fjarveru piltanna, sem báðir eru um tvítugt, innan klukkustundar eftir að þeir yfirgáfu svæðið. Má þakka það náin samskipti starfsmanna og vistmanna. Báðir höfðu piltarnir verið stutt á Kvíabryggju og eru meðal yngstu vistmanna staðarins.
Atburðir sem þessir munu alltaf varpa skugga á þær aðstæður sem vistmenn búa við en hafa skal i huga að eftir voru 21 vistmaður sem yfirgáfu ekki svæðið. Sambærilegt atvik hefur enda ekki komið upp á Kvíabryggju á þriðja áratug og því ekki hægt að draga þá ályktun að þörf sé á breyttu verklagi. Fangelsisvist er alltaf íþyngjandi og getur oft á tíðum reynst ungu fólki mikil raun. Ekki má heldur gleyma að umræddir piltar eiga aðstandendur sem líða fyrir atburðinn og þá óvissu sem fylgir því að vita ekki í hvaða aðstæður þeir ef til vill hafa komið sér í. Atvikið endurspeglar þó fyrst og fremst skort á úrræðum innan fangelsiskerfisins til að aðstoða þá sem á því þurfa að halda. Ekki er nóg að loka menn inni sem eiga við vandamál, eins og fíkn, að stríða heldur ber að veita þeim aðstoð sem er því miður af skornum skammti í fangelsiskerfinu í dag. Stjórn Afstöðufélagsins Kvíabryggju Gott samband milli fanga og starfsfólks er lykillinn að því að halda sjálfsvígum í fangelsum í lágmarki samkvæmt nýrri rannsókn. Rannsóknin sýndi að nauðsynlegt er að tengsl milli fanga og starfsfólks fangelsis séu náin til þess að starfsfólkið geti séð hvaða fangar eru í áhættuhóp. Rannsakendur frá Cambridge háskólanum skoðuðu reynslu, þekkingu og skoðanir starfsfólks fangelsa á sjálfsmorðum fanga og hvernig væri tekið þeim. Í ljós kom að starfsfólk hafði aðeins sína eigin reynslu til að þekkja þá fanga sem eru í áhættuhóp og einnig var það einungis reynsla þeirra sem sýndi þeim hvernig ætti að takast á við vandamál þeirra fanga. Starfsfólkinu fannst þó tíma- og fjármagnsskortur hafa mikil áhrif á að sú reynsla gæti nýst í eitthvað uppbyggilegt hvað varðar forvarnir og aðstoð. Rannsakendurnir halda fram að það starfsfólk sem skilur áhrif fangelsisumhverfisins hafi jákvæð áhrif á fanga og að það minnki líkur á sjálfsvígum. En það sem þessi ákveðna rannsókn sýnir einnig að ekki er næg þjálfum á félagslegu hliðinni hjá fangavörðum þar sem þeirra aðferðir til að takast á við fanga í áhættuhópi og sjálfsvíg voru komin með þeirra eigin reynslu. Hér á landi hefur mikið verið talað um náin samskipti fanga og starfsfólks og hvernig það hefur skilað sér til dæmis í lítilli neyslu í þeim fangelsum þar sem sú nálgun er notuð.
Hver er þjálfun fangavarða á Íslandi? Fangavarðarskólinn á Íslandi var í heildina í níu mánuði með starfsþjálfun. Samkvæmt reglum frá dóms- og kirkjumálaráðuneyti frá árinu 2007 skal „Fangavarðanám [...] vera þrískipt, þ.e. grunnnám, starfsþjálfun í fangelsi að lágmarki í 2 mánuði og framhaldsnám, samtals allt að 9 mánuðum“. Hér áður fyrr skiptist nám fangavarða á þennan hátt: · Nýliðanámskeið 35 stundir · 14 vikna Grunnnám · 10 vikna verkleg þjálfun í fangelsi · 12 vikna framhaldsnám Grunnnámið innihélt fangelsisfræði, afbrotafræði, lögfræði, félagsráðgjöf, siðfræði, tölvumál, öryggismál, tök og sjálfsvörn líkamsrækt ofl. Það er því spurning hversu mikla þjálfun fangaverðir fá í félagsráðgjöf t.d. en það hlýtur að vera grundvöllur fyrir því að skilja umhverfi fangans og ná góðri tengingu við hann. Framhaldsnámið sem var tólf vikur innihélt verklegar æfingar, hópverkefni tengt starfinu, málstofu, æfingar undir stjórn þjálfara o.fl. Vegna niðurskurðar er námið í dag aðeins tólf vikna nám það sem öllu er pakkað saman. Það er því ljóst að ekki er farið djúpt i neinn félagslegan hluta í fangavarðanámi og getur þjálfun sem fer fram á svo stuttum tíma varla talist nægileg til að sinna þessu starfi. ritstjorn@afstada.is *Starfsfólk í fangelsum á Íslandi byrjar vinnu sína í fangelsum og fer svo í námið síðar. Í dag birtist frétt þess efnis að hópur sem kallar sig Aktivistar gegn nauðgunarmenningu mómæli komu boxarans Mikes Tyson til landsins, en hann er að koma fram á sýningu sinni The Undisputed Truth. Í yfirlýsingu frá hópnum sem birt var á visir.is kemur meðal annars fram að þeim finnist undarlegt að maður með nauðgunardóm á bakinu og ríkulega forsögu um ofbeldi í garð kvenna skuli upphafinn með þessum hætti og boðinn velkominn til landsins.
Sýningin sem Mike Tyson heldur er eins manns sýning og fjallar um líf hans, erfiða æsku, brotna fjölskyldu; segir frá einstaklingi sem flosnaði upp úr skóla, leiddist út í glæpi og fíkniefnaneyslu – og endaði í fangelsi. Þessi lýsing á við ýmsa sem hafa setið, eða sitja nú, í íslenskum fangelsum. En Tyson náði að breyta lífi sínu og um það fjallar sýningin: að segja frá ferli þar sem áföll, mistök og og sorg kemur m.a. við sögu. Með því að segja sögu sína vill hann aðstoða aðra sem hugsanlega er á sömu braut og hann var á, áður en hann snéri við blaðinu. Það er sorglegt að viðhorf, um að einstaklingur skuli aldrei hljóta uppreist æru, séu enn við lýði á Íslandi. Hvernig getum við ætlast til þess að einstaklingur sem hefur setið af sér dóm geti breyst og betrast ef að samfélag manna mun aldrei taka hann í sátt að nýju – ALDREI. Betrun loks lögfest á Íslandi? Drög hafa verið lögð að breyttu kerfi á Íslandi sem mun byggjast á betrun, í stað refsihyggju. Vonir standa til að slíkt frumvarp verði innleitt í lög á næsta löggjafarþingi. Enn virðist þó refsihyggjan vera ríkjandi hjá fámennum hópi hér á landi, þrátt fyrir að rannsóknir og reynsla á Norðurlöndunum sýni að sú stefna sem þar hefur verið innleidd, sem byggir á betrun þar sem lögð er áhersla á menntun og aðstoð að afplánun lokinni, hefur skilað gífurlegum árangri: færri endurkomum í fangelsi og virkri jákvæðri þátttöku í samfélaginu að lokinni afplánun. Það er því með hreinum ólíkindum að verða vitni af forneskjulegum viðhorfum þar sem hópur manna í samfélagi vill gera aðra hornreka. Það er nefnilega ekki nóg að líta bara svo á að tilgangur fangavistar eigi að vera betrun ef samfélagið er síðan ekki tilbúið til að samþykkja einstaklinginn að afplánun lokinni. Við eigum því að fagna þegar fólk eins og Mike Tyson kemur fram með það að markmiði að nýta reynslu sína, öðrum víti til varnaðar, samfélaginu öllu í hag. Að lokum hvet ég alla þá sem áhuga hafa á að hlýða á breyttan mann segja frá torfarinni sögu sinni að fara á sýningu Tyson – jafnframt sem ég býð til uppbyggilegrar og málefnalegrar umræðu um betrunarstefnuna á facebook-síðu Afstöðu. formadur@afstada.is |
höfundarGuðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Afstöðu bloggar, ásamt öðrum talsmönnum fanga, um málefni fanga og betrun. formadur@afstada.is pistlasafn
January 2024
|