Í dag eru 10 ár síðan OPCAT –valfrjáls bókun við samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu tók gildi. Ísland er eitt fárra ríkja í Evrópu sem hefur enn ekki fullgilt bókunina - þrátt fyrir að Alþingi hafi á síðasta ári einróma ályktað að beina því til ríkisstjórnar Íslands.
Árið 2013 fullgilti Noregur bókunina og fékk liðsinni frá APT í Genf (Association for the Prevention of Torture) til að koma á innlendu eftirliti í samræmi við 17. grein samningsins. Íslendingurinn Jónína Hermannsdóttir er einn þeirra sérfræðinga sem var ráðin til umboðsmanns norska þingsins til að fara með eftirlitið – ekki bara gagnvart norskum fangelsum, heldur öllum þeim stöðum sem vista frelsissvipta einstaklinga. Þrátt fyrir að þekkingin sé til staðar virðist vefjast mjög fyrir íslenskum stjórnvöldum að koma á slíku eftirliti. SJÁ EINNIG: viðtal Harmageddon við Ben Buckland, sérfræðing hjá APT Þannig sagði í athugasemdum með frumvarpi um fullnustu refsinga sem samþykkt var fyrr á árinu að nefndin sem samdi frumvarpið hefði skoðað sérstaklega hvort tilefni væri til að setja sérstakan kafla um eftirlit með fangelsum, en ekki séð ástæðu til þess „þar sem ekki þóttu vera rök til þess”. Þá var Alþingi þó búið að beina því til ríkisstjórnarinnar að fullgilda OPCAT, sem kveður einmitt á um slíkt eftirlit. Hver ræður ferð? En OPCAT er þó ekki eina dæmið um að íslensk stjórnvöld hunsi skuldbindingar á alþjóðlegum vettvangi. Ísland hefur síðan 1950 verið aðili að Evrópuráðinu, en ráðið hefur verið leiðandi á sviði mannréttinda – m.a. með því að koma á fót Mannréttindasáttmála Evrópu og Mannréttindadómstól Evrópu. En það eru fleiri samningar sem Evrópuráðið hefur haft forgöngu um, og m.a. sett Evrópskar fangelsisreglur sem aðildarríkjum ber að hafa til hliðsjónar í störfum sínum. Flest aðildarríki hafa því þýtt reglurnar á sitt tungumál og gert þær aðgengilegar – eins og kveðið er á um. Afstaða beindi þeirri fyrirspurn til utanríkisráðuneytisins, með erindi dags. 12. september 2014, hvort til stæði að þýða Evrópsku fangelsisreglurnar, og reyndar einnig hvort til stæði að fullgilda OPCAT. Engin svör bárust frá ráðuneytinu! Eftir ritdeilu ritstjórnar Afstöðu við utanríkisráðuneytið á twitter fyrr á árinu ákvað utanríkisráðuneytið að framsenda erindið til innanríkisráðuneytisins. Þaðan bárust loks svör, tveimur árum eftir að erindið var sent. Skúli Þór Gunnsteinsson, fulltrúi í innanríkisráðuneytinu – sem var einnig ábyrgur fyrir athugasemd þeirri sem fram kom í frumvarpinu um fullnustu refsinga, um að engin þörf væri fyrir innlendu eftirliti með fangelsum á Íslandi – svaraði erindinu. Sagði hann ekki standa til að þýða evrópsku reglurnar, jafnvel þó vel sé kunnugt að stjórnendur íslenskra fangelsa séu ekki mælandi á erlenda tungu. Þá sagði hann að unnið væri að innleiðingu OPCAT, þó réttur ferill sé auðvitað að fullgilda alþjóðlega samninga – og innleiða þá svo. SJÁ EINNIG: erindi Skúla Þórs Gunnsteinssonar til Afstöðu Ljóst virðist sem embættismenn íslenskrar stjórnsýslu séu ekki hrifnir af því að verið sé að ”anda ofan í hálsmálið á þeim”. Þeir eru á móti eftirliti með störfum þeirra. Þó þingmenn samþykki að skuldbinda Ísland gagnvart alþjóðlegum mannréttindasamningum, þá eru það ekki kjörnir fulltrúar sem skulu ráða ferðinni – heldur embættismennirnir. Þetta hefur komið í veg fyrir að OPCAT samningurinn um varnir gegn pyndingum hafi verið innleiddur á Íslandi. Nú hefur verið kosið nýtt þing og nýir þingmenn látið í ljós vilja sinn til að bæta úr þessari hneisu Íslands. En ætli nýju þingmennirnir muni ekki fljótlega rekast á veggi stjórnsýslunnar? ritstjorn@afstada.is |
höfundarGuðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Afstöðu bloggar, ásamt öðrum talsmönnum fanga, um málefni fanga og betrun. formadur@afstada.is pistlasafn
January 2024
|