Á hátíðarstundum er sagt að Íslendingar séu bókaþjóð. Víst er að fjöldi bóka kemur út fyrir jólin og þá hefst mikil samkeppni um að koma þeim inn á fólk – ýmist til eignar eða lestrar. Sumar eru góðar og aðrar betri – enn aðrar frábærar. Svo eru inn á milli miðlungsbækur og afleitar bækur. Áberandi er að flestar bækur fá góða dóma og sumar hverjar framúrskarandi – það er líka ískyggilegt því oft hafa þær bækur sem fengu verstu dómana reynst vera þær bestu og vinsælustu. En það hressir mörlandann líka að vita að höfundar skersins góða eru flottir pennar – líklega þeir „stórustu“ í heimi. Ekki dregur það heldur úr ánægjunni að heyra af þýðingum á íslenskum glæpasögum yfir á erlend tungumál og þær virðast gera jafn mikla lukku í hinu fjarlæga útlandi og í bólgna túnfætinum heima. Glæpasögurnar renna út og hjarðeðlið kemur hvergi skýrar fram: allir vilja lesa það sama og kannski til að geta spurt í næsta jólaboði: „Ertu búin/n að lesa....? Rosaspenna – og fléttan maður, já fléttan snilldin ein,“ ... og allt það. „Hans besta bók til þessa... og hún hefur ekki skrifað glæsilegri bók,“ og spekingssvipurinn rís upp af andlitinu eins og kæfandi eiturský og þú sérð enga undankomuleið nema einna helst neyðarlínuna – en þú átt ekki inneign og ert þess vegna að líða út af. En svo er það nú alltaf spurning dagsins hver muni eftir metsölubókinni frá því fyrir fimm árum (eða í fyrra?) og hvort hún sé komin í leðurband upp í skáp. Eða á hundraðkall í Góða hirðinum? Kannski skiptir það nefnilega ekki máli. Hún var góð meðan hún var ný og ólesin. Lesin og gömul var hún eins og blautt púður. Hún var nefnilega einlestra og átti að vera það. Það er líðandi stund sem er lifandi stund. Manneskjan er í það minnsta eilíf í því tilliti að hún lifir í hinu eilífa andartaki – hinni eilífu andrá meðan hún sjálf dregur andann. En hvort hún lifi þá hið eilífa andartak rennur á skeið út úr brjósti hennar er önnur saga. Lífið er auðvitað saga. Fullt af sögum andartakanna. Hver maður er saga út af fyrir sig og aðallega gefin út af honum sjálfum. Ýmist innbundin eða óbundin. Bindin eitt eða tvö, kannski fleiri. Og söguþráðurinn margslunginn. En bókin sem geymir þá sögu er ekki einlestra heldur verður lesin aftur og aftur. Fyrst og fremst af þér og þínum. En vita máttu að margir aðrir glugga í hana – og dæma. Saga er leið á milli fólks. Sumir segja þá leið stutta meðan aðrir segja hana vera flókna. Samskipti fólks eru sjaldan einföld. Sennilega stóð það aldrei til miðað við hvernig manneskjan er innréttuð – líklega og sem betur fer enginn innanhússarkitekt þar að störfum. Heldur frelsisþráin. Svo er það Biblían. Hana má nefna á jólum án þess að allt verði vitlaust í sálarskuggaskotum þeirra sem fjandskapast dag og nótt út í trú og kristni í nafni umburðarlyndis og mannréttinda. Hún geymir jólasöguna – og gætið ykkar nú! Það er útbreiddasta saga allra tíma. Sú forna saga sem jólin segja er uppfull af hvers kyns táknum. Eitt þeirra og það mikilvægasta er sjálft barnið í jötunni en það er tákn sem felur margt í sér: frelsi, vöxt, þroska, framtíð, umhyggju og kærleika. Þannig mætti lengi telja. Frelsið er kært þeim sem í fangelsum eru. Aldrei kærar því þau þekkja muninn á frelsi og ófrelsi. Þess vegna eiga þau sterka og bjarta von um framtíð. Þar getur þetta litla barn sem forðum fæddist í Betlehem verið eins konar leiðarstjarna. Því þau sem í fangelsi eru átta sig á því að þegar stigið er út í frelsið í litlum skrefum þá er allt viðkvæmara en áður. Fótur fangans og iljar viðkvæmar sem barnsins fótur. Ekki harður fótur og þykkur af reynslusiggi enda þótt í fangelsi hafi verið. Margt getur verið sem salt í sár þegar sá fótur stígur á ný út í samfélag þeirra sem telja sig vera flekklaus: fordómar, hryssingsleg orð og fýldur spurnar- og hæðnissvipur. Fangelsi er reynsla. Dýrkeypt reynsla sem engum dettur í hug að kaupa né heldur þiggja þótt gefin væri. Fangavist styrkir hins vegar óumbeðið tilfinningu manna fyrir því hve frelsið er dýrmætt. Styrkir með sérstökum hætti vitund mannsins um framtíðina þar sem frelsið býr. Allir eiga sér framtíð. Jól benda á framtíð hvers manns í heiminum sem jötubarnið vill leiða og vísa veg. Það er ekki alltaf dans á rósum og barnið í jötunni var snemma ofsótt og mætti romsa út úr sér nöfnum keisara og herskárra manna frá fornri tíð og úr samtíma okkar sem vilja boðskap þess feigan. Þess gerist ekki þörf því meistarinn frá Nasaret stendur ætíð slíkum smámennum framar enda þau ekki nema daufur neisti sem hrekkur út í myrkrið og slokknar svo meðan hann er ljós heimsins. Hann varpar ljósi sínu á veg okkar þegar gengið er út í frelsið. Gleðileg jól og farsælt komandi ár! Hreinn S. Hákonarson, fangaprestur þjóðkirkjunnar |
höfundarGuðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Afstöðu bloggar, ásamt öðrum talsmönnum fanga, um málefni fanga og betrun. formadur@afstada.is pistlasafn
January 2024
|