RÚV upplýsti nýverið um að fjórir fangaverðir hefðu réttarstöðu sakbornings vegna atviks á Litla-Hrauni í byrjun árs, þegar fangi kveikti eld í einangrunarklefa. Þar var hann vistaður, undir myndavél, því talið var að viðkomandi væri hættulegur sjálfum sér. Reyndist sá grunur á rökum reistur. Afstaða hefur að undanförnu vakið athygli á að skortur sé á fagmenntuðu heilbrigðisstarfsfólki í fangelsunum og mikilvægi þess að fagfólk komi jafnframt að ákvarðanatöku um framgang og ákvörðunum um annars konar úrræði en fangelsisvist. Í dag er fangavist enda bara geymsla þar sem lítil sem engin endurhæfing og uppbygging fer fram, en eins og Afstaða hefur ítrekað vakið athygli á hefur til að mynda ekki verið starfandi geðlæknir við fangelsin síðan 2013. Fyrir vikið er fárveikt fólk tekið úr umferð, sett í fangelsi til geymslu – í stað þess að fundin séu úrræði og lausnir sem samfélaginu eru til hagsbóta, sem og þeim sem hættan stafar af. Það fylgir því nefnilega mikil ábyrgð að svipta einstaklinga frelsi og sú frelsissvipting hlýtur að þurfa að hafa einhvern tilgang. Framsýni, sem byggð er á stefnumótun hins opinbera og heildarsýn í málaflokknum, virðist algjörlega skorta þegar hættulegir einstaklingar eru sviptir frelsi sínu. Þeir eru í raun bara fjarlægðir af götunni og settir í fangelsi til geymslu. Nú er mál að linni Kastljósið fjallaði með reglulegum hætti um málefni fársjúks einstaklings sem virtist alltaf enda í fangelsi þar sem enga hjálp var að fá, þrátt fyrir að viðkomandi þyrfti sárlega á aðstoð geðheilbrigðiskerfisins að halda. En, hversu oft eigum við að þurfa að fara í gegnum slíka umræðu áður en gripið er í taumana, geðheilbrigðisþjónustu og geðheilbrigðismati komið á í fangelsum landsins – og fárveikum einstaklingum komið í réttar hendur þar sem viðeigandi aðstoð er að fá, en ekki bara kastað til geymslu í fangelsin? Umboðsmaður Alþingis hefur bent stjórnvöldum á að sé geðsjúkur maður sem sakfelldur hefur verið fyrir refsilagabrot vistaður í afplánunarfangelsi hér á landi kunni slík ráðstöfun að ganga nærri því að teljast brot á fyrirmælum 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar og 3. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, að minnsta kosti ef honum er ekki tryggð þar viðeigandi læknisþjónusta. Við slíkt verður ekki unað mikið lengur. Afstaða krefst þess að dómsmálaráðherra hlutist til án tafa við að tryggja viðkomandi einstaklingi stjórnarskrárbundinn rétt til viðeigandi aðstoðar. Verði ekki orðið við slíku ákalli mun Afstaða óska eftir samvinnu við Fangavarðafélag Íslands um að leita til alþjóðlegra eftirlitsaðila af þessu tilefni. formadur@afstada.is Þannig spurði Afstaða á liðnu ári - FRELSI. HVAÐ SVO? - þar sem vakin var athygli stjórnvalda og almennings á því úrræðaleysi sem blasir við föngum er þeir losna úr fangelsi og út í samfélagið að nýju. Síðla árs kynnti síðan Reykjavíkurborg nýskipaðan samráðshóp sem ætlað er að skila tillögum að úrbótum á félagslegri þjónustu við fanga. Afstaða telur að Hegningarhúsið, sem lokað var í júní sl., væri kjörinn staður til að hýsa starfsemi sem samræmdi aðstoð við dómþola, allt frá því þeir eru sviptir frelsi sínu – og út í frelsið á ný. Þar væri jafnframt hægt að selja varning framleiddan af föngum, selja veitingar og hýsa fangelsisminjasafn - og færa þannig nýtt líf í húsið, á gömlum grunni. Árið 2016 tók Afstaða þátt í ráðstefnum um betrun á árinu, og má fyrst nefna málþingi í Norræna húsinu í janúar þar sem Knut Storberget, fyrrv. dómsmálaráðherra Noregs kynnti fyrir Íslendingum hvernig innleiðing betrunarstefnu lækkaði endurkomutíðni í norsk fangelsi. Pallborðsumræður voru einnnig í Norræna húsinu í september þegar „Fundur fólksins“ var þar haldinn og til umræðu var tilgangur dóma. Í október stóðu svo ADHD samtökin fyrir vitundarvakningunni "Að fanga tækifærin" og gáfu út fræðsluefni um tengsl afbrota og ADHD. Afstaða tók svo í desember þátt í kynningu, ásamt Rauða krossi Íslands, á verkefni norska Rauða krossins um eftirfylgni og aðstoð að lokinni afplánun.
Í mars voru ný lög um fullnustu refsinga samþykkt á Alþingi. Afstaða hafði skilað inn viðamikilli umsögn um frumvarpið og hafði átt fund með allsherjar- og menntamálanefnd Alþingis um málið. Margt hefðum við viljað sjá öðruvísi, enda þótti frumvarpið illa unnið og alls ekki nógu vel hugað að innleiðingu betrunarstefnu, eins og vonir stóðu þó til. Nú er liðið ár síðan Alþingi samþykkti einróma að ríkisstjórnin skyldi fullgilda OPCAT, sem er valfrjáls bókun við samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum. Fyrirspurn Afstöðu til utanríkisráðherra um málið, sem hafði verið á borði ráðherra í tvö ár, var þó svarað á árinu – með því að framsenda það til innanríkisráðherra, sem segist vera að vinna í málinu! Í janúar var Halldór Valur Pálsson skipaður forstöðumaður Litla-Hrauns og Sogns. Þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir allt þetta ár hefur forstöðumaðurinn ekki séð sér fært að funda með formanni Afstöðu. Áfram mun ég reyna að fá hann að borðinu, enda ekki að vænta mikilla sigra í fangelsismálum nema stjórnendur fangelsanna leggi við hlustir og taki gagnrýni umræðu frá talsmönnum fanga. Fangelsismálastofnun var veitt fjárveiting til að standa straumi af helgaropnun Barnakots eftir hávær mótmæli Afstöðu við lokun aðstöðunnar, sem er heimsóknaraðstaða fyrir börn fanga. Þrátt fyrir að fjárlaganefnd Alþingis hafi sérmerkt fjárframlagið helgaropnunum Barnakots var það aldrei opið um helgar á árinu sem er að líða. Í hvað fóru þá peningar ríkisins sem eyrnamerktir voru Barnakoti? Afstaða opnaði í október heimasíðuna www.domareiknir.is en þar geta fanga og aðstandendur þeirra reiknað út framganginn í fangelsiskerfinu og vitað nokkuð fyrir víst hvenær dagsetningar eru á hinum og þessum úrræðum í kerfinu. Þar er einnig að finna upplýsingar um þá lögmenn sem Afstaða vann heimasíðuna í samstarfi við. Heimasíðan var svar Afstöðu við ítrekuðum athugasemdum almennings um að aðgengilegar upplýsingar um framgang í fangelsiskerfinu skorti. Stórt skref var stigið á árinu þegar Aðalheiður Ámundadóttir, lögfræðingur tók sæti í stjórn Afstöðu. Ekki aðeins er Aðalheiður eina konan í stjórninni, heldur er þetta í fyrsta skipti sem einstaklingur sem hvorki er fangi né aðstandandi fanga tekur sæti í stjórn félagsins. Aðalheiður hefur komið inn með ferskan blæ í félagið og er tilhlökkun að halda áfram því góða samstarfi sem hefur verið á árinu. Um leið og Afstaða þakkar fyrir samstarfið á árinu sem er að líða vonum við að framhald verði á því góða samstarfi á nýju ári - þar sem allir halda áfram að leggjast á eitt við að aðstoða fanga að takast á við lífið, í og eftir afplánun. Guðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Ég skil jólin. Skil anda þeirra, ilminn af þeim, gjafir, vináttu sem skín úr augum.
Ég skil þau. Hlakka til þeirra eins og barn þó ég sé löngu vaxinn úr grasi. Já, þessu fræga uppeldisgrasi. Ég skil þegar jólin hellast yfir með fullum þunga eins og þegar stífla brestur (ég hef séð það í bíómyndum). Skil orðið jólastress hjá sumum. Finn það ekki í mínum eigin huga. (Kannski blindur á það.) Veit að jólin koma. Skil það. Vona að þau komi til allra. En sumt skil ég ekki. Ég skil ekki voðaverkin sem gerast í heiminum. Illsku mannfólksins. Skil ekki hryllinginn í Aleppo. Ekki heldur hryðjuverk sem framin eru mitt í jólaundirbúningi. Né þegar börn þjást. Skil það alls ekki. Jafnvel þótt fræðin segi heiminn hafa fallið forðum daga í Edensgarði. Skil ekki... og listinn er óendanlegur. En ég skil jólin. Skil faðmlag og hlý orð sem segja: Gleðileg jól! Skil alla jólatónlistina sem berst mér úr öllum áttum. Og hljómar svo inni í mér. Sjá himins opnast hlið... Jólasálmur allra sálma. Þegar Guð snertir jörðina. Hlið sálarinnar opnast. Skil jólin. Skil hvernig þau tala til okkar. Tala til okkar allra. Koma til okkar allra. Líka í fangelsin. Enginn vill vera í fangelsi. Allra síst á jólum. En samt eru margir í fangelsi um jólin. Skil það ekki. Af hverju ekki jólafrí? Jól í fangelsi eru öðruvísi jól en annars staðar. En eru samt jól. Skil hvers vegna við drögumst að jólunum eins og ástfangið fólk. Líka í fangelsinu. Jólin eru nefnilega væntumþykja. Þau eru það besta sem okkur er boðið: Guð kemur í heiminn. (Þessi Guð sem margir þola ekki að heyra minnst á.) Hann kemur með von sem býr í því sem á eftir að þroskast. Von til okkar um betra líf, hér og þar, alls staðar, barnið helga sem kallar fram allt hið besta úr ótrúlegustu mannlegu hrossum (samt er mér vel við hestafólk). Hann sem sýnir okkur að þrátt fyrir allt þá er hver maður hæfur í húsum hans eftir smá jólabað (kalt eða heitt? Allt eftir smekk hvers og eins – eða hvað?). Þar liggur fegurð heimsins, fegurð lífsins og kærleikur til mannanna barna. Ég skil jólin. Þau eru eins og merki á tímalínunni. Frábært snapchat frá Guði. Svona er hjá mér. Allir velkomnir, konur og karlar, börn og gamalmenni. Kisur, voffar og fuglar. Allt. Líka ég. Og þú. Þessi jól skil ég. Gleðileg jól og farsælt komandi ári! Sr. Hreinn S. Hákonarson, fangaprestur þjóðkirkjunnar Í dag eru 10 ár síðan OPCAT –valfrjáls bókun við samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu tók gildi. Ísland er eitt fárra ríkja í Evrópu sem hefur enn ekki fullgilt bókunina - þrátt fyrir að Alþingi hafi á síðasta ári einróma ályktað að beina því til ríkisstjórnar Íslands.
Árið 2013 fullgilti Noregur bókunina og fékk liðsinni frá APT í Genf (Association for the Prevention of Torture) til að koma á innlendu eftirliti í samræmi við 17. grein samningsins. Íslendingurinn Jónína Hermannsdóttir er einn þeirra sérfræðinga sem var ráðin til umboðsmanns norska þingsins til að fara með eftirlitið – ekki bara gagnvart norskum fangelsum, heldur öllum þeim stöðum sem vista frelsissvipta einstaklinga. Þrátt fyrir að þekkingin sé til staðar virðist vefjast mjög fyrir íslenskum stjórnvöldum að koma á slíku eftirliti. SJÁ EINNIG: viðtal Harmageddon við Ben Buckland, sérfræðing hjá APT Þannig sagði í athugasemdum með frumvarpi um fullnustu refsinga sem samþykkt var fyrr á árinu að nefndin sem samdi frumvarpið hefði skoðað sérstaklega hvort tilefni væri til að setja sérstakan kafla um eftirlit með fangelsum, en ekki séð ástæðu til þess „þar sem ekki þóttu vera rök til þess”. Þá var Alþingi þó búið að beina því til ríkisstjórnarinnar að fullgilda OPCAT, sem kveður einmitt á um slíkt eftirlit. Hver ræður ferð? En OPCAT er þó ekki eina dæmið um að íslensk stjórnvöld hunsi skuldbindingar á alþjóðlegum vettvangi. Ísland hefur síðan 1950 verið aðili að Evrópuráðinu, en ráðið hefur verið leiðandi á sviði mannréttinda – m.a. með því að koma á fót Mannréttindasáttmála Evrópu og Mannréttindadómstól Evrópu. En það eru fleiri samningar sem Evrópuráðið hefur haft forgöngu um, og m.a. sett Evrópskar fangelsisreglur sem aðildarríkjum ber að hafa til hliðsjónar í störfum sínum. Flest aðildarríki hafa því þýtt reglurnar á sitt tungumál og gert þær aðgengilegar – eins og kveðið er á um. Afstaða beindi þeirri fyrirspurn til utanríkisráðuneytisins, með erindi dags. 12. september 2014, hvort til stæði að þýða Evrópsku fangelsisreglurnar, og reyndar einnig hvort til stæði að fullgilda OPCAT. Engin svör bárust frá ráðuneytinu! Eftir ritdeilu ritstjórnar Afstöðu við utanríkisráðuneytið á twitter fyrr á árinu ákvað utanríkisráðuneytið að framsenda erindið til innanríkisráðuneytisins. Þaðan bárust loks svör, tveimur árum eftir að erindið var sent. Skúli Þór Gunnsteinsson, fulltrúi í innanríkisráðuneytinu – sem var einnig ábyrgur fyrir athugasemd þeirri sem fram kom í frumvarpinu um fullnustu refsinga, um að engin þörf væri fyrir innlendu eftirliti með fangelsum á Íslandi – svaraði erindinu. Sagði hann ekki standa til að þýða evrópsku reglurnar, jafnvel þó vel sé kunnugt að stjórnendur íslenskra fangelsa séu ekki mælandi á erlenda tungu. Þá sagði hann að unnið væri að innleiðingu OPCAT, þó réttur ferill sé auðvitað að fullgilda alþjóðlega samninga – og innleiða þá svo. SJÁ EINNIG: erindi Skúla Þórs Gunnsteinssonar til Afstöðu Ljóst virðist sem embættismenn íslenskrar stjórnsýslu séu ekki hrifnir af því að verið sé að ”anda ofan í hálsmálið á þeim”. Þeir eru á móti eftirliti með störfum þeirra. Þó þingmenn samþykki að skuldbinda Ísland gagnvart alþjóðlegum mannréttindasamningum, þá eru það ekki kjörnir fulltrúar sem skulu ráða ferðinni – heldur embættismennirnir. Þetta hefur komið í veg fyrir að OPCAT samningurinn um varnir gegn pyndingum hafi verið innleiddur á Íslandi. Nú hefur verið kosið nýtt þing og nýir þingmenn látið í ljós vilja sinn til að bæta úr þessari hneisu Íslands. En ætli nýju þingmennirnir muni ekki fljótlega rekast á veggi stjórnsýslunnar? ritstjorn@afstada.is AFSTAÐA sendi stjórnmálaflokkum sem bjóða fram til Alþingis fyrirspurn varðandi stefnu þeirra í málefnum í málefnum sem snúa að fangelsiskerfinu. Sérstaklega var kallað eftir sýn stjórnmálaflokka á heildarnálgun í betrun, mennta- og atvinnumál í fangelsum, heilbrigðisþjónustu fanga, þar á meðal geðheilbrigðisþjónustu og úrræði fyrir fanga eftir afplánun. Sjá nánar: Fangar hafa líka kosningarétt! Borist hafa svör frá sex flokkum: Viðreisn, Samfylkingu, Pírötum, Bjartri framtíð, Flokki fólksins og Framsókn. Misjafnt er hversu ítarleg stefnan er, en fram kom í svari Bjartrar framtíðar að ekki væri um eiginlega stefnu að ræða þó þingmenn flokksins hefðu talað fyrir ákveðnum breytingum og bótum á fangelsismálum. Þá sagðist Flokkur fólksins ekki hafa mótað sérstaka stefnu í fangelsismálum, en í öllu sem viðkemur fangelsismálum bæri að hafa í huga að innan veggja fangelsa skyldi virða mannréttindi og reyna að gera dvöl fanga að betrunarvist en ekki frelsissviptingu án betrunar. Eins væri vilji fyrir að byggja vistun fyrir unga afbrotamenn. Framsóknarflokkurinn ályktaði á flokksþingi fyrr í mánuðinum að markmið fangelsisvistar væri að þeir sem afplána refsidóma snúi út í samfélagið á ný sem betri þjóðfélagsþegnar. "Í því augnamiði þarf að fjölga úrræðum fyrir afbrotamenn enda geta önnur úrræði en fangelsisvist borið meiri árangur, sérstaklega við fyrsta brot. Mikilvægt er að afplánun refsidóma geti hafist sem fyrst að uppkveðnum dómi. Miða skal við að erlendir ríkisborgarar afpláni íslenska refsidóma í heimalandi sínu, þegar við á. Gera skal framsalssamninga við sem flest ríki", segir í ályktuninni. Svör Viðreisnar, Samfylkingar og Pírata reyndust nokkuð ítarlegri, og hefur Afstaða gert stefnu þeirra góð skil með sérstökum hætti: Í svari Viðreisnar kom fram að flokkurinn fjallaði sérstaklega um málaflokkinn í kafla um stefnu í innanríkismálum, enda liti flokkurinn svo á að fjölga þyrfti úrræðum innan sem utan fangelsa. Sjá nánar um stefnu Viðreisnar. Svar Pírata var ítarlegt, enda hafa þeir ályktað sérstaklega um málefni fanga sem aðgengilegt er á heimasíðu flokksins. Fylgir ályktuninni ítarleg og góð greinargerð í 12 liðum. Sjá nánar um stefnu Pírata. Samfylkingin hefur einnig sett fram stefnu í fangelsismálum sem samþykkt var á landsfundi flokksins þar sem sérstaklega er lögð áhersla á betrunarvist, geðheilbrigði fanga og afglæpavæðingu fíkniefna. Sjá nánar um stefnu Samfylkingarinnar. Ekki hafa borist svör frá öðrum flokkum. Uppfært 23. október 2016: Afstöðu hefur borist svar Vinstrihreyfingarinnar - græns framboðs, en þar kemur fram að erindinu hafi ekki verið svarað fyrr fyrir mistök. Vinstri græn vilja nálgast fangelsismál út frá hinum mannlega vinkli og hugmyndum um að hjálpa þeim sem hlotið hafa dóm til farsældar í lífinu. Burtséð frá þeirri staðreynd að slík nálgun skilar sér peningalega er aðalmálið að viðkomandi einstaklingar og þar með allt umhverfi þeirra batnar fyrir bragðið. Sjá nánar: stefna VG í velferðarmálum. Tryggja þarf réttindi og góðan aðbúnað fanga sem og að bjóða þeim aðgang að menntun og viðunandi meðferðar- og heilbrigðisþjónustu. Leggja ber áherslu á betrunarvist í stað refsivistar í fangelsum landsins, þar sem efla þarf geðheilbrigðisþjónustu til muna. Efla þarf samfélagsþjónustu í stað fangelsisrefsingar. Stórefla þarf möguleika fanga til að viðhalda tengslum við fjölskyldur sínar á meðan á afplánun stendur, ekki síst í þágu barna þeirra. Uppfært 23. október 2016: Afstöðu hefur borist svar Sjálfstæðisflokksins um málefni fanga: Á síðasta landsfundi ályktaði landsfundur Sjálfstæðisflokksins eftirfarandi: "Mikilvægt er að fangar fái notið réttinda sinna. Leggja skal áherslu á menntun og annan stuðning við þá. Efla þarf úrræði fyrir andlega vanheila afbrotamenn. Fangelsisstofnanir verða að vera í stakk búnar til að sinna hlutverki sínu þannig að föngum sé veittur stuðningur til sjálfseflingar. Mikilvægt er að styðja við þá sem nýlega hafa lokið afplánun. Brýnt er að stytta biðtíma dómþola eftir að geta hafið afplánun. Möguleikum á fullnustu utan fangelsa þarf að nýta betur og fjölga, t.d. með samfélagsþjónustu og rafrænu eftirliti.” Þá segir í svarinu að áherslur Sjálfstæðisflokksins komi fram í nýlegum lögum um fullnustu refsinga. ritstjorn@afstada.is Í ljósi eftirtalinna ákvæða úr grunnstefnu Pírata:
álykta Píratar að:
Sjá nánar á heimasíðu Pírata Á landsfundi Samfylkingarinnar hefur verið ályktað um fangelsismál, þar segir: Áhersla á betrunarvist Leggja á áherslu betrunarvist fanga í stað refsivistar, með því að m.a. efla menntun fanga og draga þannig úr líkum á endurteknum afbrotum. Mikilvægt er að hlúa að aðstandendum fanga en nú er hvorki fyrir hendi fagleg aðstoð við aðstandendur né aðstaða fyrir þá í fangelsunum. Geðheilbrigði fanga Skapa þarf úrræði innan fangelsis- eða heilbrigðiskerfisins vegna vistunar geðsjúkra fanga. Setja á fram löggjöf um sáttamiðlun sem jafnan valkost til úrlausnar ágreiningi í einkamálum og viðskiptadeilum samhliða dómstólum og úrskurðarnefndum á vegum stjórnvalda. Afglæpavæðing fíkniefna Unnið skal að afglæpavæðingu fíkniefna – refsirammi vímulöggjafarinnar er of strangur og ekki til þess fallinn að aðstoða fólk sem stríðir við vímuefnavanda. Varsla neysluskammta fíkniefna ætti þar af leiðandi ekki að vera refsiverð og auknu fjármagni ætti að veita í forvarnir og fræðslu í stað löggæslu. Sjá á heimasíðu Samfylkingarinnar Við lítum á þetta sem mikilvægan þátt í innanríkisstefnu okkar. Það er sér kafli um þessi mál. Við lítum svo á að fjölga þurfi úrræðum fyrir fanga. Bæði innan fangelsis og svo við refsingu. Það er til dæmis óásættanlegt að ungt fólk sem hefur misstigið sig og hefur tekið lífið föstum tökum þurfi að fara aftur á byrjunarreit í lífinu vegna þess að þau eiga eftir að afplána dóm sem þau fengu í neyslu. Hér á að vera hægt að skilorðsbinda þegar fólk stendur sig vel. Það er einnig óásættanlegt að ungt fólk sem tekið er með fíkniefni á sér þarf að lenda á sakaskrá og takmarka verulega framtíðar-starfsmöguleika. Lykilinn að bættu samfélagi er að fangar eins og annað fólk geti fengið tækifæri til að verða virkir þjóðfélagsþegnar frekar en að vera minnihlutahópur í samfélaginu sem enginn veit hvernig á að umgangast. Stefnan eins og hún er sett fram á netinu:
Kosningar fara fram í fangelsum landsins á næstu dögum. Afstaða hvetur stjórnmálaflokka og frambjóðendur til að kynna stefnu sína í fangelsismálum og vekur athygli á því að mögulegt er að heimsækja fangelsi landsins og hitta fanga, eftir því sem fangar sjálfir vilja.
Afstaða kallar sérstaklega eftir sýn stjórnmálaflokka á heildarnálgun í betrun, mennta- og atvinnumál í fangelsum, heilbrigðisþjónustu fanga, þar á meðal geðheilbrigðisþjónustu og úrræði fyrir fanga eftir afplánun. Af því tilefni hefur Afstaða stjórnmálaflokkum fyrirspurn varðandi stefnu þeirra í málaflokknum. Svör flokkanna við fyrirspurn Afstöðu verða birt á heimasíðu félagsins seinni partinn á morgun, miðvikudag. Óski frambjóðendur eftir samtali eða fundi með talsmönnum félagsins má hafa samband við undirrituð. Virðingarfyllst, fyrir hönd Afstöðu, Guðmundur Ingi Þóroddsson, formadur@afstada.is Aðalheiður Ámundadóttir, alla@afstada.is AFSTAÐA opnaði í dag formlega nýjan vef á slóðinni www.domareiknir.is. Nýi vefurinn er sennilega mesta framfaraskref sem litið hefur dagsins ljós varðandi upplýsingagjöf um framgang í fangavist.
Tilgangurinn með www.domareiknir.is er að gera niðurstöðu dóma aðgengilega og skiljanlega almenningi. Oft virðist uppi misskilningur um hvernig niðurstaða dóma er í framkvæmd, enda ekki á hendi dómsvaldsins að útfæra dóma heldur framkvæmdavaldsins (þ.e.a.s. fangelsismálastofnunar). Mörgum gæti þó þótt eðlilegra að það væri í verkahring dómstólana að útskýra og útfæra dóma, enda getur orkað tvímælis að það sé t.d. í höndum fangelsisyfirvalda að ákveða hverjir fái að afplána dóma í samfélagsþjónustu en ekki dómara. Þó það sé hlutverk dómstóla að kveða upp dóma flækir það oft niðurstöðurnar að fangelsismálastofnun skuli síðan falið að útfæra dómana og taka ákvarðanir um hvernig skuli fullnusta dóma. Dómareiknirinn er ætlað að varpa ljósi á hvernig réttarkerfið virkar í raun, því útkoma dóma hefur að mörgu leyti verið hulin þeim sem ekki hafa djúpt innsæi inn í íslenskt réttarkerfi - sem er þó svo mikilvægt fyrir réttarríkið; að öllum sé kunnugt um hvaða reglur þar ríkja og þær séu öllum skiljanlegar, þar með talið dómaframkvæmd. Afstaða hefur jafnframt, í samvinnu við lögmenn með sérþekkingu á sakamálarétti, sett saman upplýsingar um réttarkerfið og þau takmörkuðu dómsúrræði sem dómstólar hér á landi hafa úr að velja þegar dæmt er í málum. Dómstólar í Skandinavíu hafa úr mun fleiri úrræðum að velja en íslenskir dómstólar og geta þannig t.d. ákveðið að afplánun skuli fara fram undir rafrænu eftirliti (með s.k. ökklaböndum), að dómþoli skuli gangast undir meðferðarúræði vegna ölvunaraksturs og annars konar úrræði sem tryggja að afplánun dóms hefst strax við uppkvaðningu dóms. Þannig er orsök og afleiðing brots sett í samhengi, afplánun hefst án tafa og fer fram í nærumhverfi dómþolans. Með nýja vefnum geta fangar, aðstandendur, fangaverðir, lögmenn, fréttamenn og almenningur kynnt sér hvernig framgangur fangavistar er, að gefnum fyrirframgefnum forsendum, og fengið þannig fram upplýsingar um dagsetningar og þau úrræði sem í boði eru skv. núgildandi lögum og reglum. Hægt er að afla sér frekari upplýsinga um þau dómsúrræði sem í boði eru hér á landi, auk þess sem hægt er að nálgast lista yfir þá lögmenn sem Afstaða vann vefinn í samstarfi við og munu koma að áframhaldandi þróun á innihaldi hans. Guðmundur Ingi Þóroddsson formadur@afstada.is |
höfundarGuðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Afstöðu bloggar, ásamt öðrum talsmönnum fanga, um málefni fanga og betrun. formadur@afstada.is pistlasafn
January 2024
|