Hvers vegna er dýrt að vera í fangelsi? |
ÞÁ: árið 2005 var upphæð dagpeninga kr. 3.150,- á viku (kr. 450 á dag * 7 daga vikunnar)
NÚ: 10 árum síðar, eru dagpeningar kr. 3.150,- á viku (kr. 630 á dag * 5 virka daga, en ekkert greitt um helgar & rauða daga!)
NÚ: 10 árum síðar, eru dagpeningar kr. 3.150,- á viku (kr. 630 á dag * 5 virka daga, en ekkert greitt um helgar & rauða daga!)
Dagsleyfi: allir fangar öðlast dagsleyfi og þurfa þá að koma sér til og frá fangelsi á eigin kostnað. Þá er ljóst að fjárútlát við að gera sér glaðan dag með barni sínu í slíku leyfi eru tölverð. Ýmsan annan kostnað mætti telja til, sem fylgir því einfaldlega að vera manneskja í samfélagi, eins og viðurkennt er af umboðsmanni skuldara. Sem dæmi um útlagðan kostnað meðan á fangelsisdvöl stendur, eru vegna kaupa á skólagögnum, snyrtivörum (t.d. tannburstar, tannkrem, hársápa og rakvörur), tannviðgerða, símtala, afmælis- og jólagjafa.
Þar sem fangar sjá sjálfir um eldamennsku: auk matarkaupa (kr. 9.100,- á viku, sem hefur ekki hækkað síðan 2008) þurfa þeir sem matreiða sjálfir að kaupa allt sem matreiðslunni fylgir þ.m.t. álpappír, bökunarpappír, olíur og krydd auk pappírsþurrkklúta, plastfilmu og poka til geymslu á matvælum. Fangelsið útvegar þó borðbúnað, potta og eldunaráhöld. Í opnum fangelsum er innheimt leiga á símum (ekki er heimilt að vera með eigin síma) auk þess sem dregið er af þóknun/dagpeningum fyrir afnot af nettengingu. SJÁ: gefið er til kynna að ef kvartað er undan núverandi fyrirkomulag verði hugsanlega lokað fyrir nettenginu í opnum fangelsum. ÞÁ: árið 2005 var tilkynnt að árlegur tannlæknastyrkur hefði verið hækkaður í 41.000,- NÚ: er ekkert greitt (sjá t.d. bls. 5). Fangar hafa ekki val um hvaða tannlækni þeir sækja þjónustu til. Fangar þurfa að greiða fyrirfram tannlæknaþjónustu, en í bráðaviðgerðum leggja fangelsin út fyrir viðgerð og draga síðan skuldina af þóknun eða dagpeningum fanga. Forstöðumaður fangelsis metur hvort um sé að ræða bráðaviðgerð, sem miðast við að um sé að ræða augljósa skemmd eða bólgur. Rétt er að taka fram að forstöðumenn fangelsa hafa enga menntun í að meta slíkt og því koma oft upp árekstar vegna þessa. Þó þóknun sé skilgreind í lögum sem greiðsla til að standa undir kostnaði fyrir brýnustu nauðsynjum til persónulegrar umhirðu fanga, er dregið af henni vegna kostnaðar við tannviðgerðir. SJÁ: erindi um tannheilsu fanga. SJÁ EINNIG: Tannheilsa fanga óviðunandi. |
Heilbrigðisþjónusta: Þrátt fyrir aðgang fanga að almennum heimilislækni á vegum fangelsisins, þá þurfa fangar sjálfir að greiða fyrir alla aðra læknisþjónustu, s.s. vegna sérfræðinga. Að sama skapi þurfa fangar sjálfir að greiða fyrir alla tannlæknaþjónustu, en áður var það svo að yfirvöld greiddu slíkan kostnað upp að ákveðnu marki. Þurfi fangi á gleraugum að halda þarf hann einnig að standa sjálfur straum af kostnaði við slíkt (þó er hægt að sækja um styrk frá fangelsisyfirvöldum vegna hluta kaupverðs, að hámarki kr. 9.000,-).
SJÁ EINNIG: sveitarfélögin hafna að öllu jöfnu ósk um aðstoð. Í Noregi og Danmörku heita stofnanir þær sem fara með málefni fanga svipuðum nöfnum; Í öllum viðmiðum AFSTÖÐU er höfð til hliðsjónar norsk stefnumótun:
Noregur, þar sem endurkomutíðnin er lægst - sennilega í heimi! Skuldirnar elta eftir afplánunRannsóknir hafa leitt í ljós að 85% af norskra dómþola eiga í fjárhagsörðugleikum. Um átta af hverjum tíu eru verulega skuldsettir. Við hjá 'Nettverk etter soning' höfum orðið vör við að þetta bremsar og jafnvel hindrar einstaklinginn í að verða hluti af «eðlilegu samfélagi». Jafnframt sjáum við að fæstir ná að takast á við þetta vandamál af sjálfsdáðum, og erfitt reynist að fá aðstoð. SJÁ: Gjeldsprosjektet - Nettverk etter soning.
Með skuldaklafa á bakinu: Strax og einstaklingar koma inn i fangelsi þarf að hefja undirbúning að endurkomu þeirra, sem virkum þátttakendum í samfélaginu. Margir eru verulega skuldsettir þegar þeir hefja afplánun og eiga litla möguleika á þátttöku í «eðlilegu lífi» ef þeir fá ekki aðstoð við að leysa úr þeim hnút. Dæmi um slíkt eru meðlagsskuldir, sem hlaðast upp meðan á afplánun stendur - án þess að dómþolanum sé nokkurn tíman gefinn kostur á að afla tekna til að standa undir slíkum greiðslum. SJÁ EINNIG: Straffen fortsætter længe efter, man har forladt fængslet. Atvinna og nám fangaAFSTAÐA hefur sett upp vef með upplýsingum og
tillögum AFSTÖÐU um nám og atvinnu. Menntun og starfsþjálfun eru sérlega mikilvæg úrræði sem skulu standa öllum dómþolum til boða, sem frekast er kostur. Tvær megin ástæður eru fyrir þessari áherslu: vegna þess að fangar hafa sama rétt og aðrir til náms, og vegna þess að það er forsenda þess að einstaklingurinn geti snúið til baka í samfélagið án þess að festast í vítahring afbrota. SJÁ: utdanning og opplæring. Til að verða á ný virkur þátttakandi í samfélaginu eftir afplánun lengri dóma þarf að hafa atvinnu eða annað innihaldsríkt markmið að ganga að á degi hverjum. Þá eru þekking og færni mikilvæg. Fyrir marga dómþola er mikilvægast að ljúka skólagöngu sem ekki hefur verið lokið, bæta námsárangur sinn, útvega sér námsfærni eða stunda nám. Eftirfylgni er síðan lykilatriði, þannig að nám sem hafið er í fangelsi skuli fylgt eftir af skólayfirvöldum út í samfélaginu. Vegurinn út í samfélagið að nýju eftir að hafa afplánað dóm er að hafa bætt við sig færni. SJÁ: skole og arbeid. ÞÁ: var kostnaður vegna námsgagna og skólagjalda greiddur í samræmi við 19. gr. laga nr. 49/2005. NÚ: er verulega erfitt að fá fangelsisyfirvöld til að uppfylla þessa lagaskyldu sína. Tilgangur opinna fangelsa er að gefa einstaklingunum frelsi til að sinna námi og vinnu til að geta orðið nýtur þjóðfélagsþegn – nokkuð sem við getum kallað betrun. Að þessu markmiði vinna starfsmenn og vistmenn saman, sem samherjar en ekki andstæðingar. Það er enda markmið dóma, og hagur samfélagsins, að einstaklingur sem er frelsissviptur tímabundið komi betri úr þeirri vist og undirbúinn undir þátttöku í samfélagi frjálsra manna. HVAÐ ER BETRUN? möguleikaR fanga til að skapa sér tekjur |
BETRUNARSTOFA
|
Fangar sem vinna störf fyrir útselda þjónustu fá greitt 380,- kr. á tímann. Fangar sem vinna störf fyrir fangelsið fá 335,- kr. á tímann.
Þak er á tímafölda á viku en það eru 26 tímar sem myndi þá gefa fanganum þóknun frá 8.710,- kr til 9.880,- kr. á viku.
Að hámarki er greitt 20 tímar á viku vegna ástundunar náms á framhaldsskólastigi. Það er því greiddar 7.600,- kr. á viku til þeirra sem stunda fullt nám. Misjafnt er milli fangelsa hvort það þarf að standa undir greiðslu skólagjalda og námsgagna, eða ekki.
Þeir sem ekki vilja vinna eða fá ekki vinnu af einhverjum ástæðum eru skyldugir til þess að stimpla sig á hverjum morgni hjá verkstjóra. Öryrkjar og andlega veikir, sem af einhverjum ástæðum stimpla sig ekki, geta því verið sviptir dagpeningum.
Þóknun/dagpeningar geta því orðið kr. 0,-
AFSTAÐA telur að ekki sé heimild fyrir því í lögum að þrengja skilyrði fyrir dagpeningum fanga eins og þarna er gert, enda eru dagpeningar fanga ætlaðir til kaupa á brýnustu nauðsynjum til persónulegrar umhirðu sbr. athugasemdir við 20. gr. laga um fullnustu refsinga nr. 49/2005.
Þak er á tímafölda á viku en það eru 26 tímar sem myndi þá gefa fanganum þóknun frá 8.710,- kr til 9.880,- kr. á viku.
Að hámarki er greitt 20 tímar á viku vegna ástundunar náms á framhaldsskólastigi. Það er því greiddar 7.600,- kr. á viku til þeirra sem stunda fullt nám. Misjafnt er milli fangelsa hvort það þarf að standa undir greiðslu skólagjalda og námsgagna, eða ekki.
Þeir sem ekki vilja vinna eða fá ekki vinnu af einhverjum ástæðum eru skyldugir til þess að stimpla sig á hverjum morgni hjá verkstjóra. Öryrkjar og andlega veikir, sem af einhverjum ástæðum stimpla sig ekki, geta því verið sviptir dagpeningum.
Þóknun/dagpeningar geta því orðið kr. 0,-
AFSTAÐA telur að ekki sé heimild fyrir því í lögum að þrengja skilyrði fyrir dagpeningum fanga eins og þarna er gert, enda eru dagpeningar fanga ætlaðir til kaupa á brýnustu nauðsynjum til persónulegrar umhirðu sbr. athugasemdir við 20. gr. laga um fullnustu refsinga nr. 49/2005.