Bæjarstjórnin í Grundarfirði hefur skrifað fjárlaganefnd erindi þar sem hún óttast að Kvíabryggju á Snæfellsnesi verði lokað vegna niðurskurðar í fjárveitingum til fangelsismála. Tilefni óttans eru ummæli forstjóra fangelsismálastofnunar þess efnis að nauðsynlegt sé að skera niður í rekstri, verði frumvarp til fjárlaga að lögum í óbreyttri mynd. Bæjarstjórnin hoppar þannig á vagninn, og tekur áskorun forstjórans, um að setja þrýsting á ríkisvaldið um auknar fjárveitingar til reksturs fangelsanna.
Árangursrík stefna Kvíabryggja var lengi vel eina opna fangelsið hér á landi og þar var haldið úti blómlegri atvinnustarfsemi sem hver einasti vistmaður hafði atvinnu af, mest við sjávarútveg. Margvíslegur ávinningur var af þessari nálgun; kennt var verklag og agi, sem fylgir þátttöku í atvinnulífi, auk þess sem flestir náðu að safna sér smá sjóði sem þeir tóku með sér út í lífið að lokinni afplánun. Í nágrannalöndunum, sem við gjarnnan berum okkur saman við, hefur þessari nálgun verið beitt í vaxandi mæli enda árangurinn af henni vel mælanlegur. Einstaklingar sem viðhalda samfélagslegum tengslum meðan á afplánun stendur, meðal annars með þátttöku í almennu atvinnulífi, virðast líklegri til að geta fótað sig betur út í samfélaginu að lokinni afplánun dóms. SJÁ EINNIG: um norska stefnumótun - á íslensku Fleiri betrunarhús Á Kvíabryggju hafa hlutirnir hins vegar þróast þannig að þar er nú vart neina vinnu að fá og enginn vilji virðist til þess að tengja atvinnulífið í grennd við starfsemina. Á næstu árum hefði þurft að fjölga verulega fjölda opinna úrræða hér á landi, sé ætlunin að ná sambærilegum árangri og okkar næstu nágrannar hafa verið að ná við að byggja upp einstaklinga til jákvæðrar samfélagsþátttöku eftir afplánun. Slík betrunarhús þurfa hins vegar að vera staðsett þar sem sveitarfélög og atvinnulífið er tilbúið til að koma að málum, sem virkir þátttakendur í að byggja upp starfsemi sem undirbýr einstaklingana, sem þar eru í vist, fyrir þátttöku í samfélaginu. Staðsetning betrunarhúsa þarf sem sagt að taka mið af vilja samfélagsins í grennd til að taka virkan þátt, í samvinnu við ríkisvaldið, í þeirri starfsemi sem þar fer fram. Ábyrgð sveitarfélaga Nú hefur bæjarstjórnin í Grundarfirði stigið fram með kröfu á ríkisvaldið um aukið fé til rekstursins á Kvíabryggju, en við spyrjum: hvað er samfélagið á Grundarfirði tilbúið að leggja af mörkum til að koma starfseminni þar í það horf sem áður var? Þegar það liggur fyrir væri fyrst kominn grundvöllur til að ræða framtíð Kvíabryggju. ritstjorn@afstada.is Eftir rétt rúmlega ár verður fyrsta lokaða fangelsið á Grænlandi tekið í notkun, en hingað til hafa þeir sem dvalið hafa í lokuðum fangelsum verið sendir til Danmerkur í afplánun. Í dag eru hins vegar rekin sex fangelsi á Grænlandi sem öll eru opin og flestir vistmenn sinna vinnu utan fangelsis. "Grænlenskt réttarfar leggur ekki áherslu á refsingar heldur á stuðning og aðstoð við brotamanninn", sagði Hans Jørgen Engbo, fangelsismálastjóri á Grænlandi í viðtali sem sýnt var í fréttum RÚV í haust. Það er í samræmi við skilning almennings þar, en skv. skoðanakönnun telja 77% aðspurðra tilgang dóma eigi að vera aðstoð og stuðningur við dómþola – ekki hefnd samfélagsins. SJÁ EINNIG: upplýsingabækling Betrunarstofu Grænlands Nýja fangelsið mun rúma 76 einstaklinga, en aðeins 40 rými verða fyrir lokaða hluta fangelsisins – hin 36 verða opin rými. Það þýðir að aðeins rúm tuttugu prósent af fangelsisrýmum á Grænlandi verða í lokuðu fangelsi, en lang stærsti hlutinn verður áfram opin fangelsi með áherslu á að endurhæfingu – og að einstaklingurinn verði áfram hluti af samfélaginu. Með það fyrir augum er hugmyndafræði nýja fangelsisins skýr: hönnunin á að bjóða upp á að upplifa ólíka dagsbirtu sem kallast á við náttúruna – snjó, ís, kletta, mosa, himinblámann, sólina, dag og nótt, fugla og annað dýralíf – með fjölbreyttri uppröðun bygginga. Þá eiga panorama lagaðir gluggar í sameiginlegu rými að veita óhindrað útsýni yfir náttúru og haf. Hugmyndafræðin er í ætt við það sem þekkist í Noregi þar sem lögð er áhersla á tengsl/snertingu einstaklingsins við náttúruna og að byggja upp brotna einstaklinga í gegnum menntun og vinnu. Byggt á Hólmsheiði Á næsta ári verður tekið í notkun fangelsi á Hólmsheiði sem mun rúma 56 einstaklinga, en fyrir eru rekin fimm fangelsi á Íslandi. Þegar það kemst í gagnið verða einungis rúm tuttugu prósent rýma á Íslandi í opnum fangelsum, en mikill meirihluti verður áfram í lokuðum fangelsum. Vandfundin er hugmyndafræði að baki byggingunni á Hólmsheiði, en ljóst að hún verður hálf niðurgrafin með borulegum gluggum sem erfitt verður að horfa út um og litlum görðum sem verða umluktir veggjum. Tillaga Ooiio, sem ekki hlaut hljómgrunn dómnefndar, hefur hins vegar vakið verðskuldaða athygli dálkahöfundar The Independent fyrir frumleika og samspil við birtu og náttúru.
SJÁ: How to build better prisons: New designs and a new look at their purpose Löngu er sannað að einangrunarvist hefur skaðleg áhrif á fólk en kannski færrum er ljóst hvernig löng vist í húsi, sem gefur litla möguleika á að nota skynfærin, eyðileggur t.d. fjarlægðarskyn fólks. Þetta er nokkuð sem haft er að leiðarljósi í nágrannalöndunum við hönnun mannvirkja sem þessara, þar sem tengsl við náttúruna eru höfð að leiðarljósi í lokuðum fangelsum – auk áherslu á að fjölga opnari fangelsum til að auka virkni einstaklinga og undirbúa þá undir þátttöku í samfélaginu að nýju. En við virðumst ekki ginkeypt fyrir erlendu áliti, jafnvel þó það byggi á rannsóknum, reynslu og þekkingu. Eftir sitjum við með ónýtt fangelsiskerfi sem skilar af sér fólki sem ófært er til þátttöku í samfélaginu, enda hvorki fengið til þess stuðning meðan á afplánun varir – né eftir að henni lýkur. ritstjorn@afstada.is Hugtakið betrun getur verið flókið, en því höfum við haldið á lofti – og að það sé forsenda fyrir því að einstaklingur sem hefur hlotið dóm geti orðið að nýtum samfélagsþegn, en verði ekki hornreka í samfélaginu. Að því verki þurfa margir að koma og má segja að sé á ábyrgð samfélagsins sem heild.
Í mínum huga er alveg ljóst að þeir sem hafa lent í fangelsi þurfa aðstoð til að koma undir sig fótunum að nýju. Ef það er ekkert húsnæði til að fara í, framfærsla og framtíðarsýn, þar sem markmiðið er að einstaklingarnir verði nýtir samfélagsþegnar, þá lendum við í vítahring og þetta verður samfélgslegt vandamál. Hvert erum við eiginlega komin ef allir atvinnurekendur ætla að gera sakavottorð sem skilyrði fyrir því hvort fólk telst hæft til að sinna tilteknum störfum? Sigurjón Birgisson, fv. formaður fangavarðafélagsins kemur að kjarna málsins í viðtali við RÚV: „Í fangelsiskerfinu er gríðarlegur fjöldi manna, sem vissulega hefur misstigið sig á lífsleiðinni, en þeir eru mörgum góðum kostum gæddir og hæfileikum, en þeir fá bara engin tækifæri til þess að sýna það. Og það eina sem gerist að þeir fara út og koma aftur. Með tilheyrandi kostnaði fyrir okkur öll.” SJÁ EINNIG: Annað tækifæri fyrir alla? Það er því með hreinum ólíkindum að verða vitni af forneskjulegum viðhorfum þar sem gera á einstaklinga hornreka í samfélaginu. Ekki er nóg að líta bara svo á að tilgangur fangavistar eigi að vera betrun ef samfélagið er síðan ekki tilbúið til að samþykkja einstaklinginn að afplánun lokinni. Hvernig getum við ætlast til þess að einstaklingur sem hefur setið af sér dóm geti breyst og betrast ef að samfélag manna mun aldrei taka hann í sátt að nýju – ALDREI. Staðreyndin er sú að ef við útskúfum fólki er hættara við að það leiðist aftur á sömu braut. Er ekki eðlilegri nálgun að gefa fólki tækifæri á að sanna sig og verða virkir samfélagsþegnar? Ég vona að það fyrirtæki sem nú er til umræðu sjái að sér og sýni samfélagslega ábyrgð - með því að taka þátt í að gefa einstaklingum, sem hafa misstigið sig í lífinu, tækifæri til að fóta sig að nýju. Í því felst nefnilega samfélagslegur ávinningur - okkur öllum til hagsbóta. formadur@afstada.is Hér birtist ljóðið Söngur fangans, en höfundur samdi það á sínum tíma í kjölfar frétta um einangrunarvist sem hann samsamaði við eigin tilfinningar, þó ekki væri hann sjálfur í fangelsi, en tengdi fréttaflutninginn við félagslega einangrun, einmanaleika og þrá eftir frelsi – enda búi allir sem sviptir eru frelsi við einangrun, varnarleysi og líf þeirra sé brothætt. Byrjunarlínurnar um Svartþröstinn, sem sest á gluggasylluna, eru síðan minning frá barnæsku um fanga í bíómynd - en eina samneyti hans við umheiminn er við fugl sem sest á gluggasylluna utan við rimlana.
Eins og fram kemur í lokaritgerð, sem nokkuð var fjallað um í síðasta mánuði, virðist sem einangrun sé beitt oftar og lengur hér á landi en hagsmunir krefjast – og oftar hér en í Danmörku, þó samanburðurinn sé við mun fjölmennara ríki en Ísland. Þá eru einnig dæmi um að fárveikir einstaklingar, sem virðast öllum gleymdir, séu vistaðir langtímum í einangrun. Sumir eru þó heppnir að eiga sterka rödd fyrir utan, en hinir eru fleiri sem eiga sér engan málsvara – þeir daga uppi í fangelsi og gleymast. SJÁ EINNIG: Fangelsi ekki staður fyrir geðsjúka einstaklinga. Afstaða hefur ítrekað vakið athygli á hræðilegum aðstæðum geðsjúkra einstaklinga sem eru vistaðir í fangelsum. Enginn geðlæknir hefur þjónustað fanga síðan í ágúst 2013. Afstaða telur að íslensk stjórnvöld brjóti, með því að sinna ekki geðsjúkum einstaklingum sem vistaðir eru í fangelsum (ekki geðsjúkum föngum, enda eru slíkir einstaklingar ósakhæfir og því vistaðir á réttargeðdeild), gegn ákvæðum 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar og 3. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu. Ríkið tryggi að þjónustan sé veitt Í 1. gr. reglugerðar um fullnustu refsinga nr. 961/2005 er kveðið á um hlutverk fangelsismálastofnunar. Í 3. tl. segir að í hlutverkinu felist „[a]ð sjá um að í fangelsum sé veitt sérhæfð þjónusta svo sem kveðið er á um í lögum og öðrum reglugerðum.“ Ekki að stofnunin veiti þjónustuna, heldur að hún sjái til þess að þjónustan sé veitt! Þetta á ekki aðeins við um geðheilbrigðisþjónustu, heldur alla heilbrigðisþjónustu. Falli sálfræði undir þá skilgreiningu, ætti með sama hætti að leita eftir samstarfi við aðila sem sinna slíku á þeim svæðum þar sem fangelsi eru staðsett. Það er þó ekki gert! Þó Afstaða reyni með veikum mætti að vekja athygli á aðstæðum (eða aðstæðuleysi) þeirra sem hvað minnst mega sín, þá hefur félagið sem slíkt ekki umboð til að reka mál einstaklinga sem sviptir hafa verið frelsi sínu. En það er óhugsandi að líta svo á að þegar einstaklingur, sem jafnvel glímir við alvarleg veikindi eins og geðsjúkdóm, sé bara gleymdur – og fyrirsvarslaus - eftir að dómur er fallinn! ritstjorn@afstada.is Í skýrslu umboðsmanns barna til barnaréttarnefndar Sameinuðu þjóðanna árið 2010 var ein af ábendingum til íslenskra stjórnvalda að tryggt yrði að boðið yrði upp á barnvæna aðstöðu í ölum fangelsum til þess að börn geti notið samvista við foreldra sína (bls. 8). Komið hafði í ljós, þegar umboðsmaður kannaði heimsóknaraðstöðu í fangelsum, að hún væri alls ekki fullnægjandi í öllum tilvikum og algengast að heimsóknir færu fram í litlum herbergjum innan fangelsis - og að sú aðstaða væri ekki barnvænleg. Fyrir rúmu ári síðan var loks brugðist við athugasemdum umboðsmanns barna á Litla-Hrauni, þegar tekið var í notkun Barnakot: aðstaða þar sem börn fanga geta heimsótt feður sína í notalegu umhverfi. Hafði reyndar borist rausnarlegt framlag árið 2010 frá Barnavinafélaginu Sumargjöf til að koma upp slíkri aðstöðu, sem þó varð ekki að veruleika fyrr en fjórum árum síðar. Þrátt fyrir að góð reynsla væri komin á úrræðið var ákveðið að þrengja opnunartíma Barnakots. Þessu hefur umboðsmaður barna mótmælt, sem og Barnavinafélagið Sumargjöf – ásamt því sem Afstaða hefur harðlega mótmælt skerðingunni, og þeim áhrifum sem hún kann að hafa á samvistir barna við feður sína. Í bréfi umboðsmanns barna til fangelsismálastofnunar vegna lokunarinnar eru settar fram tvær spurningar: 1) Var sérstakt fjármagn ætlað í opnun og rekstur Barnakots við gerð síðustu fjárhagsáætlunar? a. Ef svo er, hefur það fjármagn að öllu leyti verið nýtt? 2) Hvaða ástæður lágu að baki þeirri ákvörðun að takmarka opnunartíma Barnakots? Var sérstaklega metið hvaða áhrif sú ákvörðun myndi hafa á hagsmuni og réttindi barna? Þá telur umboðsmaður barna að lokun Barnakots gangi gegn anda og innihaldi 3. gr. Barnasáttmálans og 2. mgr. 1. gr. barnalaga, enda ljóst er að sú ákvörðun að takmarka opnunartíma Barnakots hefur mikil áhrif á börn fanga og möguleika þeirra til þess að njóta samvista við foreldra sína í sem bestu umhverfi miðað við aðstæður. Afstaða tekur undir þessar áhyggjur umboðsmanns barna! formadur@afstada.is Ein af þeim reglum sem fangelsisyfirvöld setja er að þau tilkynna barnavernd um að barn vilji koma í heimsókn í fangelsi að hitta aðstandanda en vegna þessarar reglna er algengt að forráðamaður vilji ekki að barnið fari í heimsókn í fangelsi því fólk óttast það að vera á skrá hjá barnavernd. Fangelsisyfirvöld taka fram að þetta hafi engin áhrif og aðeins sé verið að fá staðfestingu hjá barnavernd um að ekkert opið mál sé í kerfinu hjá viðkomandi barni.
Vegna allrar þessara reglna eins og tilkynning til barnaverndar, glerheimsókna, heimsóknir aðeins á virkum dögum, kröfu um fjölda pappíra frá ýmsum aðilum, takmarkanir á fjölda fólks á heimsóknarlista, takmarkanir á breytingu á heimsóknarlista og einnig reglan um að agabrotaleysi fangans, hefur það haft þau áhrif að heimsóknir eru mun fátíðari í dag en áður. Það er því í raun skipulega verið að fækka heimsóknum í fangelsin og um leið verið að slíta sundur fjölskyldubönd. Það er slæmt mál fyrir samfélagið í heild en kemur verst niður á börnum fanga Nokkur frumvörp sem snúa að föngum hafa verið lögð fram á nýsettu Alþingi. 1) OPCAT endurflutt Fyrst er að nefna þingsályktunartillaga um fullgildingu OPCAT, sem er bókun við samning Sameinuðu þjóðanna um varnir gegn pyndingum og annarri vanvirðandi meðferð. Bókunin var undirrituð af Íslands hálfu árið 2003, sem er fyrirheit um fullgildingu, en síðan hefur ekkert frumkvæði átt sér stað til að fullgilda og innleiða bókunina. Sama þingsályktun var reyndar lögð fram á síðasta þingi og var samstaða um hana í nefndum þingsins, án þess að hún væri afgreidd frá utanríkismálanefnd. SJÁ EINNIG: pyntingar eða pyndingar? 2) Samfélagsþjónusta ungra brotamanna Þá var lagt fram frumvarp til laga um heimild til dómara að beita samfélagsþjónustu í stað fangelsisrefsingar. Reyndar á frumvarpið einungis við um afmarkaðan hóp, þ.e.a.s. aldurshópinn 15-21 árs. Með lögum sem sett voru árið 2011 var bætt inn í lög ákvæði um rafrænt eftirlit og samfélagsþjónustu, en það var þó heimild til handa fangelsisyfirvöldum en ekki dómstólum, semDómarafélag Íslands gerði alvarlega athugasemd við og sagðist leggjast gegn og vara við„slíkri útvíkkun heimildar Fangelsismálastofnunar til fullnustu refsidóma í formi samfélagsþjónustu” Afstaða tekur undir varnaðarorð Dómarafélagsins, en hvetur jafnframt til þess að fleiri úrræði: samfélagsþjónusta, afplánun undir rafrænu eftirliti, meðferð gegn ölvunarakstri og skilorðsbundin meðferðarúrræði verði meðal þeirra möguleika sem dómstólar geti beitt við úrlausn mála. 3) Bótaréttur fanga Þá er að nýju lagt fram frumvarp um breytingu á lögum um atvinnuleysistryggingar, sem Margrét Frímannsdóttir lagði fram árin 1993, 1995 og 2005, en var einnig lagt fram á síðasta þingi, og varðar bótarétt fanga. Í stuttu máli snýr frumvarpið að því að styðja við betrunarstefnu. Tolli: „Ég trúi því að það séu til aðrar lausnir en refsing”
Svo vitnað sé orðrétt í viðtalið við Tolla, þá er hans sýn að það þurfi strax að taka við ákveðið mannúðarferli þegar einstaklingur er sviptur frelsi sínu: „Maður myndi vilja sjá fyrir sér að þegar fangi kemur inn í fangelsi þá standi honum til boða tvö úrræði, sem við getum kallað refsivist og svo bataferli. Ef þú velur bataferli gerir þú bara ákveðinn samning þar sem þú gengst undir: um að taka þátt í þessu, þessu og þessu og þér verði rétt hjálparhönd með það, að dafna og vaxa í þessu bataferli.“ Afstaða hefur áhyggjur af breytingum sem hafa átt sér stað á frumvarpinu síðan það var upphaflega lagt fram og mun koma að athugasemdum sínum – en hér er þó ekki verið að feta einhverjar ótroðnar slóðir. VIÐ VORUM EKKI AÐ FINNA UPP EITTHVAÐ NÝTT! Betrunarvist verði möguleiki Með frumvarpinu er lagður grundvöllur að því að hægt sé að taka upp betrun – betrun, þar sem einstaklingurinn kemur út sem nýtur þjóðfélagsþegn! OG HVER VILL ÞAÐ EKKI? Með frumvarpinu eru stigin skref í að aðstoða þá sem sýna vilja til að vera hluti af samfélaginu – og furðulegt nokk: það er líka ódýrara. Það er ódýrara, því einstaklingurinn skilar til baka til samfélagsins í stað þess að vera upp á það kominn, eða því til ama – og það fækkar endurkomum í fangelsi, sem er í senn FJÁRHAGSLEGA OG SAMFÉLAGSLEGA HAGKVÆMT! ritstjorn@afstada.is Í gær birtist hjá RÚV tölvert af fréttum sem lúta að grunni samfélagsins. Fréttir sem hafa vakið mig til umhugsunar, því í raun tengjast þær allar án þess þó að það hafi verið sett í sérstakt samhengi. Þannig var sagt frá því í fréttum RÚV að nú væri tveggja ára bið eftir félagslegu húsnæði. Þá sagði lögreglan í viðtali að nú væru síbrotamenn hnepptir í gæsluvarðhald í viku hverri. En fyrsta frétt sjónvarpsfréttanna var að öryrkjum hefði fjölgað um 79% á undanförnum árum. Vigdís Jónsdóttir framkvæmdastjóri Virk, starfsenduhæfingar sagði réttilega að svo virtist sem horft væri frekar á það sem einstaklingar geta ekki gert, heldur en það sem þeir geta gert. Hún benti jafnframt á að það væri í því fólginn sparnaður að aðstoða fólk við að koma undir sig fótunum að nýju, líkt og gert væri í nágrannalöndum okkar – og átti þá væntanlega við þau ríki sem við jafnan berum okkur við í Skandinavíu. Það er eins og tilhneiging sé til þess hjá hópi í þjóðfélaginu að halda niðri þeim sem minna mega sín – og tryggja að þeir nái aldrei að rétta úr kútnum. Í gær var einnig sagt frá því á fréttavefnum Vísi að Dagsetri Hjálpræðishersins hefði verið lokað og útigangsmenn væru nú vistaðir í fangaklefum. Er það virkilega úrræðið sem við ætlum að bjóða þeim sem eiga ekki þak yfir höfuðið og vantar aðstoð – að vista þá í fangaklefum? Að lenda í vítahring Í mínum huga er alveg ljóst að þeir sem hafa lent í fangelsi þurfa félagslega aðstoð til að koma undir sig fótunum að nýju. Ef það er ekkert húsnæði til að fara í, framfærsla og framtíðarsýn, þar sem markmiðið er að einstaklingarnir verði nýtir samfélagsþegnar, þá lendum við í vítahring. Ef grunnstoðir samfélagsins væru tryggar væri ekki margra ára bið eftir félagslegu húsnæði, þá væri einstaklingum sem þurfa á tímabundinni fjárhagsaðstoð að halda hjálpað til að verða nýtir þjóðfélagsþegnar út frá því sem þeim væri fært að gera. Þá væru útigangsfólk, sem eru varanlegir öryrkjar, aðstoðaðir með öðrum hætti en að vista þá í fangageymslum til að þeir verði ekki úti. Slík nálgun, sem við getum kallað norrænt velferðarkefi, hefur sannað gildi sitt og sýnt fram á að það er ódýrara og mannlegra heldur en það verklag sem virðist viðgangast á Íslandi í dag. Ef einstaklingar fengju t.d. aðstoð við að koma undir sig fótunum að lokinni afplánun dóma, eins og við sjáum í nágrannalöndum okkar, er líklegra að þeir yrðu nýtir samfélagsþegnar - í stað síbrotamanna. En í stað þess að hjálpa náunganum, og skapa kerfi sem aðstoðar fólk, sitjum við uppi með tiltölulega lítinn hóp sem er orðinn að „síbrotamönnum“. Einstaklingum sem eiga sér engra kosta völ en að sjá sér farborða með því að brjóta á náunganum. Og láti sér enginn detta í hug að ég verji slíka háttsemi, en á sama tíma finnst mér háværir einstaklingar í samfélaginu láta sér fátt um finnast þegar vitnað er í reynslu annarra þjóða og bjóða helst upp á að herða takið fremur en að sníða vankanta af kerfinu til að það virki í raun fyrir þá sem á því þurfa að halda. Formaður Öryrkjabandalagsins benti í kvöldfréttum RÚV í gær á skýrsluna „virkt samfélag“ þar sem bent er á ágalla á kerfinu og boðið upp á lausnir. Þar er kallað eftir samvinnu við stjórnvöld til að tryggja lágmarksframfærslu, en umfram allt að allar lausnir byggi á reynslu þeirra sem nýta sér þjónustuna: Ekkert um okkur án okkar! Ég kalla eftir hinu sama, samvinnu um lausnir! Annað tækifæri fyrir alla Það er samfélagslegur ávinningur í því fólginn að hjálpa einstaklingum af stað út í lífið eftir afplánun dóms, benti Viktoría Hermannsdóttir á í góðum pistli á baksíðu Fréttablaðsins í síðustu viku. Ef það á að ýta fólki, sem þráir svo heitt að verða hluti af samfélaginu, út á hliðarlínuna þá verður það að samfélagslegu vandamáli. Lausnin er að veitt sé aðstoð og eftirfylgni, en ekki einblínt á eftirlit. Ég er, líkt og formaður Öryrkjabandalagsins og framkvæmdastjóri Virk í kvöldfréttum RÚV í gær, að kalla eftir sameiginlegu átaki til að uppræta samfélagslegt mein – því það getur ekki verið nema lítill hópur, þó hávær geti verið, sem vill berja niður samborgara sína sem eru að reyna að rétta úr sér fremur en að rétta þeim hjálparhönd. formadur@afstada.is AFSTAÐA hefur lengi bent á mikilvægi þess að fangar hafi möguleika á að stunda verknám meðan á afplánun stendur, enda er menntun lykillinn að betrun. Um það sjónarmið virðist vera mikill samhljómur. Fangar sem koma úr afplánun og hafa ekkert í farteskinu eru líklegri til að brjóta af sér aftur og koma aftur í fangelsi. Tilgangur betrunarvistar er þó að koma í veg fyrir endurkomur í fangelsi, en tíðni endurkomu í fangelsi á Íslandi er alltof há. Fangelsismálastofnun ríkisins, og þeim sem þar starfa (lögfræðingum, félagsráðgjöfum og sálfræðingum) á að vera full kunnugt um að sjaldgæft er að einstaklingar geti hafið nám að lokinni afplánun. Kemur þar margt til, eins og nýleg aldurstakmörk framhaldsskóla, þeir fá hvorki námslán né framfærslu og neyðast því flestir til þess að leggja námið á hilluna þegar úr fangelsi er komið. Því er mikilvægt að boðið sé upp á stuttar leiðir í starfsnámi/verknámi sem nýtist einstaklingunum til jákvæðrar þátttöku í samfélaginu. AFSTAÐA hefði talið réttara að fangar gætu nýtt þann tíma sem þeir afplána dóm til að byggja einstaklinginn upp til virkrar þátttöku í samfélaginu - og þar með atvinnulífinu - með aðgangi að starfsþjálfun og verknámi. Það hlýtur að vera megintilgangur fangelsisvistar að fækka endurkomum í fangelsin og því harmar AFSTAÐA að ekki sé stutt betur við fanga sem vilja byggja sig upp fyrir jákvæða þátttöku í samfélaginu. AFSTAÐA telur starfsmenntun einn mikilvægasta þátt í betrun fanga og hvetur innanríkisráðuneytið til að hafa þá stefnu að leiðarljósi í vinnu við breytingu á lögum um fullnustu refsinga, sem unnið er að þessa dagana. formadur@afstada.is Upp komst um fjarveru piltanna, sem báðir eru um tvítugt, innan klukkustundar eftir að þeir yfirgáfu svæðið. Má þakka það náin samskipti starfsmanna og vistmanna. Báðir höfðu piltarnir verið stutt á Kvíabryggju og eru meðal yngstu vistmanna staðarins.
Atburðir sem þessir munu alltaf varpa skugga á þær aðstæður sem vistmenn búa við en hafa skal i huga að eftir voru 21 vistmaður sem yfirgáfu ekki svæðið. Sambærilegt atvik hefur enda ekki komið upp á Kvíabryggju á þriðja áratug og því ekki hægt að draga þá ályktun að þörf sé á breyttu verklagi. Fangelsisvist er alltaf íþyngjandi og getur oft á tíðum reynst ungu fólki mikil raun. Ekki má heldur gleyma að umræddir piltar eiga aðstandendur sem líða fyrir atburðinn og þá óvissu sem fylgir því að vita ekki í hvaða aðstæður þeir ef til vill hafa komið sér í. Atvikið endurspeglar þó fyrst og fremst skort á úrræðum innan fangelsiskerfisins til að aðstoða þá sem á því þurfa að halda. Ekki er nóg að loka menn inni sem eiga við vandamál, eins og fíkn, að stríða heldur ber að veita þeim aðstoð sem er því miður af skornum skammti í fangelsiskerfinu í dag. Stjórn Afstöðufélagsins Kvíabryggju |
höfundarGuðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Afstöðu bloggar, ásamt öðrum talsmönnum fanga, um málefni fanga og betrun. formadur@afstada.is pistlasafn
January 2024
|