Reynslulausn eftir 1/3 hluta afplánunar

Vistun í lokuðu fangelsi til lengri tíma hefur slæm áhrif, það hreinlega skemmir fólk á öllum aldri en sérstaklega óhörnuð ungmenni. Á Íslandi er rekin refsistefna í fangelsismálum og eru fangelsin lítið annað en geymslur. Afplánunin er innihaldslaus þar sem vantar upp á meðferðarúrræði og atvinnumöguleika auk þess sem verknám er ekkert og bóknám takmarkað. Útivist er lítil og engar tómstundir í boði.
 
Þegar frumvarp til fullnustu refsinga var í umsagnarferli mótmælti Afstaða því að ekki ætti að taka upp betrunarstefnu og að orðið betrun kæmi hvergi fyrir í lögunum, en var hent inn eftir okkar athugasemdir. Frumvarpið var kallað heildarendurskoðun á lögunum en í raun var aðeins verið að laga ákveðin lagaleg atriði stjórnvöldum í vil, þar á meðal til að lækka kostnað hins opinbera. Fáeinum atriðum var bætt við, sem hljóma vel en þegar skilyrði þeirra eru skoðuð kemur í ljós að þau nýtast afar fáum.
 
Eitt af því sem var nýtt í lögunum var ákvæði um reynslulausn ungra fanga, þ.e. þeirra sem framið hafa brot áður en þeir ná 21 árs aldri. Þeir geta fengið reynslulausn þegar liðinn er 1/3 hluti afplánunar ef þeir uppfylla ákveðin skilyrði, t.d. að sækja ýmis námskeið og meðferðir auk þess sem hegðun í afplánun þarf að vera til fyrirmyndar. Afstaða mælti með þessu úrræði enda afar mikilvægt, eins og áður segir, að ungt fólk sé ekki lengi í lokuðu fangelsi.
 
Þegar viðkomandi fær lausn úr lokuðu fangelsi fer hann á áfangaheimili og síðar lýkur hann afplánun undir rafrænu eftirliti. Bæði þessi skref eru mjög mikilvæg þegar kemur að því að fá fanganum frelsi að nýju. Á öllum stigum eru strangar reglur og mikið eftirlit. Ef viðkomandi brýtur reglurnar er hann færður aftur í lokað fangelsi. Að vera í afplánun í opnu úrræði reynir því meira á fanga en að vera í lokuðu úrræði.
 
Jafnvel þótt Íslendingar séu eftirbátar annarra Norðurlandaþjóða þegar kemur að betrunarstefnu í fangelsismálum þá höfum við þetta kerfi en í því felst vísir að betrun. Og það er jákvætt. En að sjálfsögðu þarf að gera betur og koma á fót heildstæðu kerfi.
 
Mikilvægasta fyrir samfélagið er að dæmdir menn brjóti ekki af sér aftur. Auðvitað er ekki hægt að koma í veg fyrir fyrsta brot en reyna á með öllum mætti að koma í veg fyrir að viðkomandi brjóti af sér á ný. Það ætti alltaf að vera markmiðið með fangavist.
 
Afstaða telur að reynslulausn í þrepum fyrir unga afbrotamenn sem endar eftir 1/3 hluta afplánunar sé mjög gott úrræði. Það sem gagnrýna má er að það er ekkert einstaklingsbundið meðferðarúrræði í fangelsum landsins og benda má á að síðasta ríkisstjórn skar niður fjárveitingar til meðferða kynferðisbrotamanna, en vitað er að meðferðir sem slíkar draga úr líkum á frekari brotum. Sama ríkisstjórn vissi líka að lögin um fullnustu refsinga væru gölluð en hlustaði ekki á sérfræðinga í málaflokknum.
 
Afstaða telur engu að síður að ekki eigi að tala niður það góða sem finna má í lögunum og hvetur fólk til að kynna sér málaflokkinn í stað þess að gagnrýna stjórnmálamenn og Fangelsismálastofnun hugsunarlaust. Markmiðið er að minnka líkur á frekari brotum og fækka brotaþolum. Í því felast verðmætin fyrir samfélagið í heild.
 
 ​formadur@afstada.is