Gott samband milli fanga og starfsfólks er lykillinn að því að halda sjálfsvígum í fangelsum í lágmarki samkvæmt nýrri rannsókn. Rannsóknin sýndi að nauðsynlegt er að tengsl milli fanga og starfsfólks fangelsis séu náin til þess að starfsfólkið geti séð hvaða fangar eru í áhættuhóp. Rannsakendur frá Cambridge háskólanum skoðuðu reynslu, þekkingu og skoðanir starfsfólks fangelsa á sjálfsmorðum fanga og hvernig væri tekið þeim. Í ljós kom að starfsfólk hafði aðeins sína eigin reynslu til að þekkja þá fanga sem eru í áhættuhóp og einnig var það einungis reynsla þeirra sem sýndi þeim hvernig ætti að takast á við vandamál þeirra fanga. Starfsfólkinu fannst þó tíma- og fjármagnsskortur hafa mikil áhrif á að sú reynsla gæti nýst í eitthvað uppbyggilegt hvað varðar forvarnir og aðstoð. Rannsakendurnir halda fram að það starfsfólk sem skilur áhrif fangelsisumhverfisins hafi jákvæð áhrif á fanga og að það minnki líkur á sjálfsvígum. En það sem þessi ákveðna rannsókn sýnir einnig að ekki er næg þjálfum á félagslegu hliðinni hjá fangavörðum þar sem þeirra aðferðir til að takast á við fanga í áhættuhópi og sjálfsvíg voru komin með þeirra eigin reynslu. Hér á landi hefur mikið verið talað um náin samskipti fanga og starfsfólks og hvernig það hefur skilað sér til dæmis í lítilli neyslu í þeim fangelsum þar sem sú nálgun er notuð.
Hver er þjálfun fangavarða á Íslandi? Fangavarðarskólinn á Íslandi var í heildina í níu mánuði með starfsþjálfun. Samkvæmt reglum frá dóms- og kirkjumálaráðuneyti frá árinu 2007 skal „Fangavarðanám [...] vera þrískipt, þ.e. grunnnám, starfsþjálfun í fangelsi að lágmarki í 2 mánuði og framhaldsnám, samtals allt að 9 mánuðum“. Hér áður fyrr skiptist nám fangavarða á þennan hátt: · Nýliðanámskeið 35 stundir · 14 vikna Grunnnám · 10 vikna verkleg þjálfun í fangelsi · 12 vikna framhaldsnám Grunnnámið innihélt fangelsisfræði, afbrotafræði, lögfræði, félagsráðgjöf, siðfræði, tölvumál, öryggismál, tök og sjálfsvörn líkamsrækt ofl. Það er því spurning hversu mikla þjálfun fangaverðir fá í félagsráðgjöf t.d. en það hlýtur að vera grundvöllur fyrir því að skilja umhverfi fangans og ná góðri tengingu við hann. Framhaldsnámið sem var tólf vikur innihélt verklegar æfingar, hópverkefni tengt starfinu, málstofu, æfingar undir stjórn þjálfara o.fl. Vegna niðurskurðar er námið í dag aðeins tólf vikna nám það sem öllu er pakkað saman. Það er því ljóst að ekki er farið djúpt i neinn félagslegan hluta í fangavarðanámi og getur þjálfun sem fer fram á svo stuttum tíma varla talist nægileg til að sinna þessu starfi. ritstjorn@afstada.is *Starfsfólk í fangelsum á Íslandi byrjar vinnu sína í fangelsum og fer svo í námið síðar. Í dag birtist frétt þess efnis að hópur sem kallar sig Aktivistar gegn nauðgunarmenningu mómæli komu boxarans Mikes Tyson til landsins, en hann er að koma fram á sýningu sinni The Undisputed Truth. Í yfirlýsingu frá hópnum sem birt var á visir.is kemur meðal annars fram að þeim finnist undarlegt að maður með nauðgunardóm á bakinu og ríkulega forsögu um ofbeldi í garð kvenna skuli upphafinn með þessum hætti og boðinn velkominn til landsins.
Sýningin sem Mike Tyson heldur er eins manns sýning og fjallar um líf hans, erfiða æsku, brotna fjölskyldu; segir frá einstaklingi sem flosnaði upp úr skóla, leiddist út í glæpi og fíkniefnaneyslu – og endaði í fangelsi. Þessi lýsing á við ýmsa sem hafa setið, eða sitja nú, í íslenskum fangelsum. En Tyson náði að breyta lífi sínu og um það fjallar sýningin: að segja frá ferli þar sem áföll, mistök og og sorg kemur m.a. við sögu. Með því að segja sögu sína vill hann aðstoða aðra sem hugsanlega er á sömu braut og hann var á, áður en hann snéri við blaðinu. Það er sorglegt að viðhorf, um að einstaklingur skuli aldrei hljóta uppreist æru, séu enn við lýði á Íslandi. Hvernig getum við ætlast til þess að einstaklingur sem hefur setið af sér dóm geti breyst og betrast ef að samfélag manna mun aldrei taka hann í sátt að nýju – ALDREI. Betrun loks lögfest á Íslandi? Drög hafa verið lögð að breyttu kerfi á Íslandi sem mun byggjast á betrun, í stað refsihyggju. Vonir standa til að slíkt frumvarp verði innleitt í lög á næsta löggjafarþingi. Enn virðist þó refsihyggjan vera ríkjandi hjá fámennum hópi hér á landi, þrátt fyrir að rannsóknir og reynsla á Norðurlöndunum sýni að sú stefna sem þar hefur verið innleidd, sem byggir á betrun þar sem lögð er áhersla á menntun og aðstoð að afplánun lokinni, hefur skilað gífurlegum árangri: færri endurkomum í fangelsi og virkri jákvæðri þátttöku í samfélaginu að lokinni afplánun. Það er því með hreinum ólíkindum að verða vitni af forneskjulegum viðhorfum þar sem hópur manna í samfélagi vill gera aðra hornreka. Það er nefnilega ekki nóg að líta bara svo á að tilgangur fangavistar eigi að vera betrun ef samfélagið er síðan ekki tilbúið til að samþykkja einstaklinginn að afplánun lokinni. Við eigum því að fagna þegar fólk eins og Mike Tyson kemur fram með það að markmiði að nýta reynslu sína, öðrum víti til varnaðar, samfélaginu öllu í hag. Að lokum hvet ég alla þá sem áhuga hafa á að hlýða á breyttan mann segja frá torfarinni sögu sinni að fara á sýningu Tyson – jafnframt sem ég býð til uppbyggilegrar og málefnalegrar umræðu um betrunarstefnuna á facebook-síðu Afstöðu. formadur@afstada.is Fyrir tilstilli Evrópuráðsins hefur okkur sem búum í þessum heimshluta tekist að hefja mannréttindi á hærra plan. Meðan menn velta fyrr sér í Bandaríkjunum hvort taka á fólk af lífi með banvænu efni - nú eða bara skjóta það - þá er í gildi fortakslaust bann í Evrópu gegn aftökum.
Evrópuráðið hefur líka sett reglur um umgjörð frelsissviptingar, sem er eitthvert mesta inngrip ríkis í frelsi einstaklingsins, sem aðildarríkjum ber að hafa til hliðsjónar í störfum sínum - sem lágmarks viðmið. Evrópsku fangelsisreglurnar skulu aðgengilegar, og kynntar sérstaklega, þeim sem eru sviptir frelsi eða starfa við að svipta aðra frelsi. Í þeim tilgangi hafa reglurnar nú verið þýddar á yfir 30 ólík tungumál aðildarríkjanna - þó ekki á íslensku! Til að fylgja eftir þessum markmiðum Evrópuráðsins heldur ráðið úti eftirliti sem skipað er fulltrúum aðildarríkjanna. Eftirlitsnefnd Evrópuráðsins (CPT) um varnir gegn pyndingum og ómannlegri, eða vanvirðandi meðferð hefur í ferðum sínum til Íslands gert athugasemdir sem hefur verið tekið mis vel af íslenskum stjórnvöldum. SJÁ EINNIG: Fangi festur á planka. Í síðustu viku var tvítugur piltur leiddur fyrir dómara. Í dómshúsinu sat fyrir honum ljósmyndari sem reyndi að ná af honum 'góðum myndum'. Reyndar fannst ljósmyndaranum vanta nokkuð upp á uppsetninguna: með piltinum var bara einn starfsmaður, kona að auki, og engin voru handjárnin. Engu að síður var myndin birt. Og í næstu viku, þegar dómur fellur, verður myndin væntanlega birt aftur - ásamt nafni. Pilturinn verður tekinn af lífi! Tilgangurinn með birtingu dóma var að almenningur gæti glöggvað sig á túlkun laga - ekki að taka fólk af lífi. Við sem búum í þessum heimshluta ætluðum nefnilega að hætta aftökum. SJÁ EINNIG: Dómstjóri fer varlega í birtingu dóma því Google gleymir engu. Í síðustu viku var tilkynnt að Rúmenía hefði ákveðið taka upp Bastøy módelið. Það hefur nefnilega sýnt sig að þeir sem ljúka afplánun í fangelsinu á Bastøy í Noregi eru líklegri til að snúa betri út í samfélagið en ella - og einungis 16% þeirra sem ljúka þar afplánun snúa í fangelsi að nýju. SJÁ EINNIG: umfjöllun AFSTÖÐU um Bastøy módelið. Hættum að taka fólk af lífi á Íslandi og hefjum umræðuna á hærra plan! Tilgangur dóma á enda að vera sá að hjálpa einstaklingum, sem hafa farið út af sporinu, til að komast á rétt spor í lífinu á ný. ritstjorn@afstada.is Kostnaður sem fylgir rekstri fangelsa er fólki ofarlega í huga ef marka má umræðuna um betrun fanga. Bent hefur verið á að fangelsisvist gæti jafnvel virðst eftirsóknarverð fyrir aldraða, öryrkja og fólk í lægst launuðustu störfunum vegna þess hve bágborin staða þeirra hópa oft er, sérstaklega nú á hinum síðustu og verstu tímum. Auðvitað ætti enginn að líða skort og í sameiningu eigum við að stefna að lausnum í þessum málum sem og öðrum velferðarmálum, og betrun fanga er hluti lausnanna. Afbrotafólki fylgir mikill kostnaður, bæði innan fangelsisveggja og utan. Það er ekki bara kostnaður þegar búið er að fangelsa fólk heldur hefur allur skaði sem hann gerir á meðan hann gengur laus bein áhrif á samfélagið í heild. Sá skaði er fjárhagslegur, líkamlegur og andlegur. Það sem við hljótum að þurfa að stefna að í sameiningu er að hafa öflugt betrunarkerfi svo skila megi fólki sem betri þegnum út úr fangelsum í samfélagið aftur. Enga sérkunnáttu þarf til þess að sjá það að maður sem hefur fengið betrun og aðstoð við menntun mun gagnast samfélaginu með greiðslum í formi skatta og viðhaldi á stöðugleika samfélagsins. Við getum sagt sem svo að í samfélaginu séu tannhjól sem knýja samfélagið áfram. Ef tennur brotna í tannhjólunum virkar ekkert að geyma þær ofan í skúffu og telja þær ónýtar, við þurfum að laga tannhjólið svo allt geti gengið betur. Til eru menn í fangelsi sem vilja bæta sig, bæta upp fyrir mistök sín og eiga eðlilegt líf og eins og sagan hefur sýnt sig þá er það oft svo að þeir sem fá hjálp eru líklegir til að hjálpa öðrum. Við höfum ekki efni á því að spara í þessum málaflokki og við getum ekki lengur haft fangelsi sem geymslur fyrir einstaklinga sem eru brotnir á líkama og sál bara til þess að skila þeim í verra ástandi út aftur. Þetta er ekki spurning um hvort verið sé að gera gott fyrir einstaklinga sem hafa brotið af sér og eiga skilið refsingu. Við verðum líka að horfa á þetta í stærra samhengi, út frá samfélaginu en ekki einstaklingnum. Samfélagið á ekki skilið að inni í fangelsi séu settir andlega veikir einstaklingar sem án aðstoðar hraka og svo eftir X langan tíma sé þeim sleppt út í samfélagið til ykkar, verri en áður. Gott væri ef einstaklingur sem barðist við námsörðugleika, flosnaði upp úr skóla, varð utangátta, leiddist út í afbrot og endaði í fangelsi fengi aðstoð við nám á meðan hann er frelsissviptur í geymslu ríkisins. Því þetta er staðreynd margra afbrotamanna. Margir eru þeir menn innan fangelsins sem vilja bæta sig og laga og þetta er ekki spurning um hvort þeir eiga það skilið að fá aðstoð við að bæta sig heldur á samfélagið sem líður fyrir glæpi þeirra það skilið – þið eigið það skilið. Höfundur er ritstjórnarfulltrúi Afstöðu. Reglulega skýtur upp kollinum umræða um lúxushótelið Kvíabryggju. Umræðuna er einna helst að finna í athugasemdakerfum netmiðlanna undir fréttum af dómsmálum þar sem sakborningar eða dæmdir menn koma við sögu. Núna síðast spratt upp umræða í tengslum við dóma sem féllu yfir fyrrum bankastarfsmönnum, en þá mátti sjá hversu almennt það viðhorf virðist vera að hvíld og munaður sé það sem einkenni afplánun dóma á Kvíabryggju.
Eins og kunnugt er felast refsingar á Íslandi í því að menn eru sviptir frelsi sínu tímabundið og flestir eru sammála um að annarskonar refsiaðgerðir, eins og t.d. hverskonar pyntingar séu brot á mannréttindum, svo ekki sé meira sagt. En ætti ekki markmið fangelsisvistar að vera betrun? Oft og tíðum má greina háværar raddir í þjóðfélaginu sem virðast ekki sammála því. Málaflutningur þess hóps einkennist af mikilli heift og oft er ekki annað að sjá en að einlægur vilji sé fyrir því að fangar þjáist, eða að minnsta kosti hafi það sem verst. En hvernig ætli þetta fólk sjái fyrir sér að fangelsismálum skuli háttað? Frelsissvipting snertir við mörgum Hvað sem öllum veraldlegum munaði líður fylgir frelsissviptingu þjáning. Sú þjáning er einstaklingsbundin og eflaust jafn misjöfn og fangar eru margir. Fyrir mitt leyti kemur aðgangur að síma ekki í staðin fyrir samverustundir með fjölskyldu minni. Ferskt sveitaloftið gerir þá staðreynd, að fjölskyldan mín líður skort án einu fyrirvinnunnar, ekki ásættanlegri. Það að ég hafi aðgang að tölvu gerir tilhugsunina um að á herðum konunnar minnar hvílir allt það sem við sáum áður um saman ekki bærilegri. Mætti bæta hér við skuldum og reikningum sem bíða mín þegar ég losna því að aðstoðin við fanga í þeim málefnum er engin. Þegar fólk talar um Kvíabryggju sem lúxushótel getur aðeins tvennt komið til greina, það hefur ekki stigið fæti á lúxushótel um ævina eða aldrei farið á Kvíabryggju, nema hvoru tveggja sé. Hér er föngum veitt farsælli tækifæri til betrunar, t.d. með því að þeim er sýnt traust til að hafa aðgang að síma, tölvu og útivist samkvæmt ákveðnum reglum en þrátt fyrir að sá aðbúnaður sem ég bý að hér sé betri en margra annarra fanga hér á landi þarf enginn að efast um að refsing mín sé sjálfkrafa eitthvað minni. En möguleikar mínir á betrun eru líklega meiri. Upp að vissu marki er skiljanlegt að stundum eigi fólk erfitt með að sýna samkennd með þeim jaðarhópi samfélagsins sem á það sameiginlegt að hafa brotið lög þess og reglur. En fyrir hvern þann sem málið hugsar til enda hlýtur vera ljóst að ef föngum er veitt jákvæð endurhæfing og tryggðar mannsæmandi aðstæður við afplánun sína eru meiri líkur á raunverulegri betrun fangans – sem er augljóslega hagur allra. Höfundur er ritstjórnarfulltrúi Afstöðu. Ég man vel undirbúninginn að stofnun félagsins. Aðeins nokkrum dögum áður hafði Valtýr Sigurðsson (þá forstjóri fangelsismálastofnunar) haft samband á Litla-Hraun og beðið um að stofnað yrði félag sem hann gæti átt formlegt samstarf við, til að vinna að og bættum aðstæðum fanga á Íslandi. Valtýr gékk vaskur til verks og það stóð ekki á honum að gera breytingar. Hann hlustaði og breytti oft úreldum reglum.
Samvinnan smitaði út frá sér og kveikti neista í föngum. Andrúmsloftið varð betra en áður hafði verið. Breytingar urðu á lagaumhverfi og hlustað á sjónarmið fanga og aðstandenda okkar, enda starfrækt sérstakt félag aðstandenda. Það hafði ekki verið mikið hlustað á sjónarmið fanga og aðstandenda fyrir þennan tíma. Er mér minnisstætt prófkjör Sjálfstæðisflokksins, en Sólveig Pétursdóttir hafði verið dómsmálaráðherra, og vorum við allt annað en sáttir við áhugaleysi ráðherra á málaflokknum. Send var út hvatning um skráningu í flokkinn, mætingu í prófkjör og útstrikun ráðherrans. Í ljós kom að fjöldinn sem hafði strikað út ráðherrann var svo mikill að hún færðist niður á lista og inn kom Björn Bjarnason. Það má nú svo deila um það hvort hann hafi haft meiri áhuga á málaflokknum , en hann skipaði þó Valtý sem forstjóra fangelsismálastofnunar sem leiddi til mikilla framfara í málaflokknum. Þarna sáum við mikilvægi samstöðunnar. Öðruvísi fáum við ekki hlutum breytt. Undanfarin ár hef ég átt marga uppbyggilega fundi hér á Akureyri. Ber þar að nefna fund minn með umboðsmanni Alþingis, umboðsmanni höfuðborgarbúa og framkvæmdastjóra ADHD samtakanna. Áformaðir eru fundir með innaríkisráðherra, borgarstjóranum í Reykjavík og Rauða Krossi Íslands. Eftir mikla umfjöllun á þingi og í fjölmiðlum var loks tryggð að nýju 100% stöðugildi námsráðgjafa í fangelsunum. Einnig er nú greitt að nýju fyrir skólabækur allra, en ekki bara sumra. Þá fékk ég nýverið mjög jákvæð viðbrögð frá skólasamfélaginu varðandi fyrirspurn um möguleika fanga til samningsbundins iðnnáms og náms á grunndeildarstigi verknámsskóla. Eins og oft áður stendur einungis upp á fangelsismálastofnun að efna til samstarfsins. Gífurleg vinna hefur verið lögð í að gera athugasemdir við hin ýmsu lagafrumvörp, lagðar hafa verið fram ítarlegar tillögur um framgang og betrun í fangelsiskerfinu, auk þess sem við höfum unnið að tillögum um nám og störf í fangelsunum um land allt. Draumurinn er að upp verði tekin stefna í fangelsismálum sem byggir á betrun, í stað þeirrar úreldu refsistefnu sem verið hefur við lýði á Íslandi. Það framvarp sem á að leggja fram á Alþingi á næstunni er engin breyting á hinu úrelda kerfi og stendur von mín enn til þess að það verði lagt til hliðar – og unnið verði lagafrumvarp sem byggir á þeirri betrunarhugmynd sem löndin sem við berum okkur saman við hafa tekið upp, með ótvíræðum árangri. Í dag og á morgun einbeitum við okkur að hátíðarhöldum vegna afmælisins, en horfum jafnframt til baka og þökkum fyrir það sem vel hefur verið gert. Það er enda með miklu þakklæti sem Afstaða veitir í dag fjórum einstaklinum viðurkenningu fyrir störf sín að málefnum fanga. Þeir eru: GUNNAR SVAVARSSON, verkfræðingur fyrir störf að íþróttamálum fanga. HREINN S. HÁKONARSON, fangaprestur fyrir stuðning við aðstandendur fanga. INGIS INGASON, fv. kennslustjóri fyrir störf að menntamálum fanga. ÞÓRIR HÁKONARSON, framkvæmdastjóri KSÍ fyrir störf að íþróttamálum fanga. Til hamingju með afmælið! Guðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Fyrir skemmstu var forstjóri fangelsismálastofnunar spurður að því hvort það væri ekki hagkvæmt að senda fanga til afplánunar Í Hollandi. Hollensk fangelsi hafa verið að tæmast (sem hefði auðvitað átt að vera umfjöllunarefnið) og hafa því tekið við föngum frá Belgíu, enda stutt á milli landa og flæmska töluð í báðum löndum.
Hins vegar hafa Norðmenn ákveðið að senda til Hollands erlenda fanga, sem vísa á úr landi, og hafa ekki fjölskyldutengsl við Noreg. Það er nefnilega lykilatriði: að reynt sé að viðhalda fjölskyldutengslum og því er m.a. kveðið á um í íslenskum lögum, að dómþoli skuli afplána sem næst heimahögum þannig að hann geti fengið reglulegar heimsóknir á erfiðum tímum. Það ræður enda oftast ákvörðun dómþola sem hljóta dóma erlendis, að þeir vilja snúa heim til að vera nálægt vinum og vandamönnum – óháð aðbúnaði. Í viðtali við forstjóra fangelsismálastofnunar í Speglinum á RÚV í gær sagði hann ástæðuna fyrir því að dómþolar vildu afplána hér á landi vera: "[…] að aðbúnaður í fangelsum hér er ágætur og að menn vilja almennt afplána nálægt sínum ástvinum og ættingjum.“ En hver er kjarni málsins? Aðbúnaðurinn skiptir auðvitað máli, en jafnvel enn meiru máli skiptir að fangelsisvist hafi innihald og að allt frá fyrsta degi sé hafinn undirbúningur að endurkomu einstaklingsins í samfélagið. Það er hins vegar ekki gert hér á landi, jafnvel þó kveðið sé á um í lögum að gerð skuli meðferðar- og vistunaráætlun þegar dómþoli kemur í afplánun. Svörin sem Afstaða hefur fengið, þegar gerðar eru athugasemdir við að ekki sé gerð meðferðar- og vistunaráætlun, er að það sé ekki hægt hér á landi. Stundum halda Íslendingar að þeir séu svo sér á báti, en reyndin er oftast sú að ekki er verið að finna upp hjólið hér á landi. Sannleikurinn er nefnilega sá að aðbúnaður skiptir svo litlu máli miðað við þann ótvíræða árangur sem norræn betrunarstefna hefur gefið af sér og sýnt hefur verið fram á með rannsóknum á eftirfylgni að ber ótvíræðan árangur. Með þessari nálgun sinni hefur Norðurlöndunum tekist að lækkað endurkomutíðni í fangelsi og þannig jafnframt fækkað brotaþolum og þeim kostnaði sem hlýst af því að frelsissvipta fólk. En meðan horft er framhjá aðalatriðunum er áfram haldið framkvæmdum við byggingu 'kjötgeymslunnar' á Hólmsheiði og velt fyrir sér hvort það sé ekki 'hagkvæmt' að senda íslenska dómþola til afplánunar í Hollandi? Af hverju eru fangelsin í Hollandi að tæmast? Af hverju er verið að loka fangelsum í Svíþjóð? Er ekki einhver til í að spyrja spurninga sem skipta raunverulega máli!!! ritstjorn@afstada.is Það stendur misjafnlega á hjá mörgum þegar jólin ganga í garð. Hjá flestum er svo sem allt í himnalagi og undirbúningur fyrir jólahátíð hefur staðið í sumum tilvikum lengi yfir. Aðrir gera allt á síðustu stundu. Enn aðrir hafa hagað undirbúningi eftir reglunni: undanhald samkvæmt áætlun. Jólin ganga í garð á hverju sem gengur – þau eru sigurvegarinn. Enda hátíð. Hver er á móti því að halda hátíð? Í nútímanum hafa margir slegið eign sinni á jólahátíðina undir ýmsum merkjum. Við því er í sjálfu sér lítið hægt að segja þar sem við lifum á þeim tímum þegar frelsi manna til hugsunar og gjörða er varið í hvívetna – auk þess er allt breytingum undirorpið. Dæmi um það er fullveldisdagur Íslendinga, 1. desember – þá er minnst þess að við urðum fullvalda þjóð 1918. Það var mikill hátíðisdagur í eina tíð en hvarf smám saman og varð í lokin að alþjóða alnæmisdeginum sem er gott málefni út af fyrir sig. En kannski var óþarfi að hlamma sér ofan á fullveldisdaginn með þau brýnu málefni en það er nú önnur saga. Jól ganga í garð. Kristnir menn munu aldrei gefa þau frá sér og vona bara að allir njóti þeirra á sinn hátt. Í kristnum skilningi eru þau mikil bjartsýnishátíð – og algjörlega burtséð frá því að sól sé að hækka á lofti nokkru eftir að þau banka upp á. Nei, þau eru bjartsýnishátíð vegna þess sem þau boða: Guð kemur í heiminn í Jesúbarninu – hann hefur ekki gefist upp á manneskjunni. Hann elskar manneskjuna og vill beina henni á farsælan veg. Er það ekki nokkurt tilefni til bjartsýni? Og sérstaklega í ljósi allra þeirra voðaverka sem mannskepnan framdi í heiminum og fremur; þarf ekki annað en að kíkja á mannkynssöguna eða fylgjast í skamma stund með fjölmiðlum til að komast að raun um það. Hver hálsheggur til að mynda saklausa borgara og stærir sig af því í hugleysi sínu – og skríður svo í skjóli myrkurs til heimalands síns og nýtur þar vestrænna mannréttinda – kýlir kannski vömbina á jólum með bros á vör? Er ekki bara nokkuð merkilegt að Guð skuli ekki hafa gefist upp á slíkum illvirkjum og fyllst vonleysi? Nei, réttlæti Guðs mun ná fram að ganga segir spámaðurinn Jesaja í bók sinni (9.1,4-5).: Sú þjóð, sem í myrkri gengur, sér mikið ljós. ......... Öll harkmikil hermannastígvél og allar blóðstokknar skikkjur skulu brenndar og verða eldsmatur. Því að barn er oss fætt, sonur er oss gefinn. ... Friðarhöfðingi. Skáldið í Eydölum, Einar Sigurðsson (1539-1626), orti á sínum tíma umhugsunarvert ljóð sem hljómar á öllum jólum kristinna manna íslenskra um það mein að þekkja ekki þann sem kristin trú snýst um. Þann sem var ljósið með orðum sínum og gjörðum: Nóttin var sú ágæt ein, í allri veröld ljósið skein, það er nú heimsins þrautarmein að þekkja' hann ei sem bæri. :,: Með vísnasöng ég vögguna þína hræri. :,: Kristin trú segir frá þessu ljósi heimsins sem kemur í veröldina, skín. Til að sjá þarf að opna augun og hrífast. Ganga til liðs við lífið, rétta fúslega þeim hjálparhönd sem hennar þarfnast. Um það snýst kristin trú. Það er vissulega „heimsins þrautarmein“ að snúast gegn henni og vísa henni út í ystu myrkur. Látum ekki slíkt henda okkur enda þótt við séum ekki alltaf „Guðs bestu börn“ eins og kellingin sagði. Guði er annt um okkur og hefur ekki gefist upp á okkur. Þess vegna gefumst við ekki heldur upp á honum og höldum jól í Jesú nafni! Gleðileg jól og farsælt komandi ár! Hreinn S. Hákonarson, fangaprestur þjóðkirkjunnar Í skýrslu um markmið í fangelsismálum sem gefin var út af þáverandi fangelsismálastjóra kemur fram að það sé samdóma álit fagaðila stofnunarinnar að í raun uppfylli fleiri fangar skilyrði fyrir vistun í opnara fangelsi, annað hvort frá upphafi vistunar eða síðar á afplánunartímanum.
Fangelsisyfirvöld í Noregi hafa að leiðarljósi að enginn skuli afplána með meira íþyngjandi hætti en nauðsynlegt er til að tryggja öryggi. Því skuli dómþolar vistaðir í aðstæðum sem eru líkastar samfélaginu sem þeir eru skildir frá. Það leiðarljós hefur skilað lægstu endurkomutíðni á Norðurlöndunum, og þó víðar væri leitað. Rammgerð fangelsi eru bæði dýr og skila einstaklingum verr í stakk búna til að takast á við samfélagið en opin fangelsi. Markmið fangelsisvistar hlýtur þó ávallt að vera að viðkomandi einstaklingur verði nýtur samfélagsþegn. Ella verður hann baggi á samfélaginu, með ítrekaðri fangelsisvist. SJÁ EINNIG: Nýtt öryggisfangelsi - ónauðsynleg skepna? Lokuðum rýmum fjölgað Eins og fram kemur í aðsendri grein á Vísi í dag væri nær að við myndum fjölga opnum rýmum, sem verða þó einungis 22% af fangelsisrýmum á Íslandi eftir að rammgerða fangelsið á Hólmsheiði verður tekið i notkun. Til samanburðar eru um 40% rýma í Noregi opin, þar sem fæstar endurkomur eru. Í opnum fangelsum sinna starfsmenn uppbyggingar- og endurhæfingarstarfi á daginn, en oft er bara einn vaktmaður að næturlagi. Vistmenn eru enda útkeyrðir eftir annir dagsins. Rekstur opinna fangelsa skilar ekki bara meiri árangri, sem er samfélagslega arðsamt, heldur er reksturinn hagkvæmari þar sem fáir vinna að næturlagi. Nær væri að huga að innra starfi og eftirmeðferð, eins greinarhöfundur bendir á í grein sinni á Vísi i dag, þannig að einstaklingar næðu að fóta sig áfram í lífinu. Einhver misskilningur í gangi... Garðar Svansson, fangavörður gerir athugasemdir við vinnulagið á Kvíabryggju í grein á Vísi í dag. Forstöðumaðurinn bendir hins vegar réttilega á að Kvíabryggja sé ekki öryggisfangelsi. Fangelsið var enda ekki illa mannað, heldur voru starfsmenn að sinna störfum fyrir utan fangelsið. Starfsemi opinna fangelsa byggist enda á trausti - gagnkvæmu. Sé það brotið, hefur það afleiðingar. Fyrirhuguð er ferð á vegum íslenska fangavarðaskólans til Noregs. Téður Garðar verður með í för. Þó er ekki ætlunin að skoða hvernig Norðmenn standa að rekstri opinna fangelsa, jafnvel þó þeir séu að gera framúrskarandi hluti á því sviði. NEI! Skólastjóri fangavarðaskólans hefur ákveðið að skoðuð verði tvö öryggisfangelsi í ferðinni til Noregs. Það er einhver misskilningur í gangi á Íslandi. Fangelsismálastjórinn sagði fyrir heilum 10 árum síðan: “það er samdóma álit fagaðila stofnunarinnar að í raun uppfylli fleiri fangar skilyrði fyrir vistun í opnara fangelsi, annað hvort frá upphafi vistunar eða síðar á afplánunartímanum.“ Opin fangelsi eru enda bæði samfélagslega og fjárhagslega hagkvæm. Reikningsdæmið verður ekki skýrara. THE GUARDIAN: Bastøy: The Norwegian prison that works ritstjorn@afstada.is Kjartan Kjartansson, geðlæknir lét af störfum í ágúst 2013. Hann hafði verið í 20% stöðu við að sinna skjólstæðingum á Litla-Hrauni, sem þýðir að hann kom þangað tvisvar í mánuði. Þegar hann lét af störfum sagði hann í viðtali við Morgunblaðið: „Kerfið er þannig að Heilbrigðisstofnun Suðurlands veitir geðheilbrigðisþjónustu með geðhjúkrunarfólki og geðlæknum. Á hinn bóginn starfa sálfræðingar og félagsráðgjafar frá Fangelsismálastofnun í fangelsinu. [...] Við erum ekki að vinna inni í sama kerfi og ég sé ekki hvað sálfræðingurinn er að gera og hann sér ekki hvað ég er að gera. Að auki hittumst við ekkert. Með þessu er hætta á að menn tvívinni hlutina,“ Auðvitað eiga helbrigðisstarfsmenn, þó þeir þjónusti stofnanir eins og fangelsi, að starfa innan heilbrigðiskerfisins. Þetta er leyst með þjónustusamningum við heilbrigðisstofnanir sem eru starfræktar í nágrenni við þá staði sem á að þjónusta. Með því er tryggt að einstaklingar sem þurfa á slíkri þjónustu að halda, hvort sem er á Suðurlandi, Snæfellsnesi eða Akureyri fái þá aðstoð sem þeir þurfa á að halda. Úr fílabeinsturninum Fangelsismálastofnun hefur hins vegar leyst þetta með því að fjölga ‘sérfræðingum’ á skrifstofu sinni í Borgartúni. Í stað þess að færa þjónustuna nær þeim sem á henna þurfa að halda er báknið stækkað. Nú vill forstjóri stofnunarinnar að stöðu námsráðgjafa verði komið fyrir í fílabeinsturninum. Unnur Brá Konráðsdóttir, formaður allsherjar- og menntamálanefndar Alþingis hittir naglann á höfuðið þegar hún andmælir þessu og segir: „ég er ekki fylgjandi því að taka þessa fjármuni af fjölbrautaskólanum og flytja þá til Fangelsismálastofnunar, vegna þess að ég tel mikilvægt að nota þá reynslu sem er komin á hjá Fjölbrautaskóla Suðurlands og nota þá beintengingu sem er komin við menntakerfið,“ Með sama hætti og nærstofnanir ættu að sinna sálfræðiþjónustu við skjólstæðinga fangelsisyfirvalda eiga auðvitað nærstofnanir að sinna námsráðgjöf og kennslu í fangelsunum, hvort sem þau eru staðsett á Suðurlandi, Snæfellsnesi eða Akureyri. SJÁ EINNIG: dómþola verði úthlutað félagsráðgjafa frá sínu sveitafélagi. En það virðist einmitt vera tilhneiging hjá bákninu að vilja stækka og oft fjarlægjast viðfangsefnið. ritstjorn@afstada.is |
höfundarGuðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Afstöðu bloggar, ásamt öðrum talsmönnum fanga, um málefni fanga og betrun. formadur@afstada.is pistlasafn
January 2024
|